Gemeentelijke besluiten kunnen ingrijpende gevolgen hebben. Daarom is het van belang dat gemeenten rekening houden met de beginselen van behoorlijk bestuur. Een van deze beginselen is het evenredigheidsbeginsel. Het evenredigheidsbeginsel houdt in dat de nadelige gevolgen van een besluit in verhouding moeten staan tot het doel dat met het besluit moet worden bereikt, het besluit mag niet onevenredig uitwerken.
Uitspraak van de Raad van State heeft op alle rechtsgebieden invloed
De evenredigheidstoets heeft een ontwikkeling doorgemaakt. De Raad van State heeft over het beoordelingskader voor de evenredigheidstoetsing belangrijke uitspraken gedaan die grote invloed hebben op de bestuurlijke handhaving op alle rechtsgebieden, waaronder dus ook werk en inkomen.
De evenredigheidstoets vóór 2 februari 2022
De evenredigheidstoets richtte zich op de vraag of het bestuursorgaan in redelijkheid tot zijn besluit had kunnen komen. Besluiten werden getoetst aan het willekeurcriterium uit de Maxis-Praxis uitspraak uit 1996. Herstelsancties werden terughoudend getoetst. Besluiten met een bestraffend karakter werden al wel vol op evenredigheid getoetst door de rechter.
De evenredigheidstoets ná 2 februari 2022
Hoewel er voor die tijd al verschuivingen in de rechtspraak waren, heeft de Afdeling bestuursrechtspraak de hiervoor genoemde vaste rechtspraak in de zgn. Harderwijkuitspraak van 2 februari 2022 verlaten en de evenredigheidstoets gewijzigd. Vanaf nu wordt er aangesloten bij de bewoording van artikel 3:4 lid 2 Awb en niet meer bij de vraag of het bestuursorgaan in redelijkheid tot een besluit heeft kunnen komen.
Daarbij zijn 3 onderwerpen van belang
Geschiktheid
Is het besluit dat ik ga nemen geschikt om het doel dat ik heb te bereiken. Je moet je afvragen welk doel heb ik met het te nemen besluit? In de eerste plaats kun je daarbij het doel van de wet voor ogen houden. Daarnaast is van belang of je uit bent op herstel van de overtreding of bestraffen van een overtreding.
Noodzakelijkheid
Is het besluit noodzakelijk om het doel te bereiken of zijn er minder belastende maatregelen? Het is daarbij van belang of er een voortraject is, waarin al een maatregel is opgelegd of dat dit de eerste stap is. Is deze maatregel dan de passende maatregel of kun je hetzelfde effect bereiken met een minder zware maatregel?
Evenwichtigheid
Is de op zichzelf geschikte en noodzakelijke maatregel in de gegeven omstandigheden niet onredelijk bezwarend voor de belanghebbende, gelet op de omstandigheden van het geval en de inbreuk op de belangen van de betrokkenen?