Brainport Eindhoven, een regionale broedplaats van vernieuwing. ‘Nergens is een plek waar zoveel innovatie op elkaar botst’, schetst een enthousiaste wethouder Stijn Steenbakkers (CDA). Die innovatiekracht is dringend nodig: de gangbare denk- en werkprocessen lossen zware opgaven als energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie niet op. En de gemeente zelf is ook innovatief. De mens staat voorop, niet de techniek. Volgens Steenbakkers kunnen alle gemeenten innoveren door met elkaar en anderen samen te werken, focus aan te brengen en elkaar te vertrouwen.

U bent bestuurlijk verantwoordelijk voor Brainport Eindhoven, de derde economische motor van Nederland. Lukt het die positie verder te versterken?
‘Basis van het succes van Brainport vormt de samenwerking tussen overheden, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. Deze regio vervult een steeds belangrijker rol in het nationale en internationale economische ecosysteem. Hier zit een belangrijk deel van het toekomstig verdienvermogen van Nederland. We kiezen expliciet voor een economie die is gebaseerd op het leveren van toegevoegde waarde. Dat is de toekomst. Een combinatie van twee zaken maakt deze regio uniek. We bedenken het hier én we maken hier wat we bedenken. Dat doen de knappe koppen en gouden handjes, de jongens en meisjes van de universiteit, hbo’s, mbo’s en start-ups. Deze twee wezenskenmerken vormen de voedingsbodem voor grote multinationals, met daaromheen 6500 mkb-bedrijven, die in één ecosysteem samenwerken. De nadruk ligt op research en development, de focus is gericht op innovatie.’

Innovatie loopt dwars door de gemeentelijke organisatie heen

Blijkbaar gaat dat goed. Uw regio zorgt bovengemiddeld vaak voor radicale en sociale innovaties, en Eindhoven is door de Europese Commissie beoordeeld als meest innovatieve stad 2019.
‘Van alle private research and development in Nederland die wordt uitgegeven, komt 23 procent uit deze regio. In de Nederlandse top drie R&D-gebieden, uitgedrukt in miljarden euro’s, staat Brainport ver boven aan de lijst. We nemen een voortrekkerspositie in en het is onze verantwoordelijkheid daar permanent op in te zetten. De High Tech Campus, waar twaalfduizend mensen met meer dan tachtig nationaliteiten werken, wordt de slimste vierkante kilometer van Europa genoemd. Hier worden de meeste patenten en octrooien aangevraagd; er is geen andere plek met zoveel innovatie. De regio telt diverse kraamkamers van innovatie die in een logische lijn samenwerken.’

Wat betekent het voor Eindhoven om midden tussen die hotspots te liggen?
‘Innovatie loopt dwars door de gemeentelijke organisatie heen. Eindhoven wordt de eerste stad die compleet aangesloten zal zijn op glasvezel. Dat is belangrijk voor allerlei nieuwe diensten die we gaan ontwikkelen, bijvoorbeeld op het gebied van thuiszorg. Verder zijn we actief met 5G, dat ook allerlei mogelijkheden biedt. Eindhoven heeft de ambitie om vijf jaar vooruit te lopen op het gebied van digitalisering ten opzichte van de rest van Nederland. Dat is ook afgesproken met het Rijk.’

Waarom hamert Eindhoven op het feit dat mensen het uitgangspunt vormen, niet de techniek?
‘Innovatie heeft niet altijd met techniek te maken. De inwoners staan voorop, ook vanuit de oeroude Philips-gedachte om het leven van mensen beter te maken. We zijn actief bezig met het ontwikkelen van een ethisch kader op het gebied van digitalisering. Daarbij gaat het ook over de vraag van wie de data zijn. Hoe neem je inwoners op verantwoorde manier mee in de snel veranderende wereld?’

Van welke innovaties plukt uw gemeente in de praktijk nu al de revenuen?
‘Dan hebben het over smart city-toepassingen. In de wijk Eckart Vaartbroek zijn recent woningrenovaties uitgevoerd. Bewoners kunnen er nu hun energieverbruik en -opbrengt precies berekenen via een 3D-visualisatie van hun woning. Op Strijp-S is door het hele gebied een glasvezelstructuur opgezet met toegang tot verschillende soorten diensten, zoals het reserveren van elektrische vervoermiddelen of het gebruik van slimme parkeersystemen. Het mooiste voorbeeld vind ik onze BuitenBeter-app, omdat die innovatie heel dichtbij brengt en direct bruikbaar is voor de inwoners. Zij kunnen via de app situaties in de buitenruimte melden, die vervolgens automatisch worden doorgelinkt naar al onze diensten. Dat scheelt de gemeente geld en de bewoner tijd en ergernis.
‘Innovatie hoeft trouwens niet altijd ingewikkeld te zijn. We onderzoeken hier bijvoorbeeld of het voor bepaalde prestaties of denkmanieren van mensen uitmaakt, wanneer ergens een simpele verandering wordt aangebracht. Zo testen we bij de Eindhovense marathon of de prestaties veranderen als de kilometerbordjes op- of aflopen. Wat doet dat met de psyche? Innovatie is voor iedereen haalbaar.’

Hoe neem je inwoners op verantwoorde manier mee in de snel veranderende wereld?

Wat kunnen gemeenten doen die niet in een hoog innovatieve regio liggen?
‘Eindhoven kan dit alleen door aanwezigheid van topbedrijven en kennisinstellingen. Regio’s kunnen elkaar niet kopiëren, wel kunnen ze nadenken over de vraag hoe ze door samenwerking sterker kunnen worden. Iedere regio is wel ergens goed in, mede vanuit een traditie of historie. Zoek daar vooral de samenwerking op. Onze regio bestaat uit 21 gemeenten, die hebben niet allemaal grote bedrijven of een universiteit. Dankzij onze gezamenlijke ontwikkelingsstrategie beseffen we dat we niet zonder elkaar kunnen. Om succesvol te worden met een economische strategie in een wereld die steeds complexer wordt en waarin mensen steeds meer concurreren, geldt focus als het kernwoord.’

Spelen gemeenten een rol als het gaat om het stimuleren van (maatschappelijke) innovaties, ook gezien de grote transities?
‘Gemeenten horen daar zelfs de aanvoerdersband in te pakken, maar wel altijd vanuit het besef dat de overheid het niet alleen kan. Gemeenten zijn aanjager, in het besef dat de mens centraal staat. De volgende stap die Eindhoven nu maakt bij innovatie op de beleidsterreinen, is sturing op brede welvaart. Het gaat goed in de stad en regio, maar sommige groepen in onze samenleving komen daar niet optimaal in mee. We beschouwen het economisch perspectief niet langer alleen vanuit extra banen en groei, maar ook vanuit de vraag wat het doet op het gebied van welzijn, gezondheid en verbondenheid. Brede welvaart is de bril waardoor we naar de toekomst kijken.’    

Heb vertrouwen in alle partijen in de stad

Onderzoek leert dat het bij de grootste uitdagingen voor gemeenten rond innovatie onder meer gaat om de beschikbaarheid van middelen, het verkrijgen van draagvlak en het afleggen van verantwoording als het niet goed uitpakt. Hoe pakt Eindhoven dit aan?
‘Heb vertrouwen in alle partijen in de stad. We moeten ons als overheid blindelings achterover durven laten vallen in handen van de kennisinstellingen en bedrijven en andersom. We concurreren niet met Amsterdam, Twente, Wageningen of Rotterdam, we concurreren met Hongkong, Silicon Valley en München, daarom hebben we elkaar bikkelhard nodig. Vertrouw elkaar en gun elkaar iets, dat zit in deze regio tot in het diepst van de vezels ingebakken. Wij nemen nadrukkelijk de gemeenteraad en inwoners mee in dit verhaal, er is geen politieke twijfel over nut en noodzaak van dit streven. Iedereen is trots op Brainport Eindhoven.’