Instrumenten tegen huiselijk geweld en kindermishandeling

maandag 2 januari 2023

Om gemeenten in staat te stellen te bepalen of hun lokale (wijk)teams voldoende zijn ingericht en waar ze versterking behoeven, ontwikkelde de VNG, ondersteund door het programma Geweld hoort nergens thuis (GHNT), het Kwaliteitskader Werken aan Veiligheid.

Huiselijk geweld en kindermishandeling vormen de grootste vorm van geweld in de samenleving. Inmiddels is aangetoond wat nodig is om de cirkel van geweld te doorbreken en wat de bijdrage van lokale (wijk)teams hieraan is. Het Toezicht Sociaal Domein signaleert op dit punt dat de lokale (wijk)teams in een aantal gemeenten al voldoende invulling geven aan hun taken op gebied van huiselijk geweld en kindermishandeling. In andere gemeenten gaat dit nog niet goed genoeg. 

Kwaliteitskader als ondersteuning

Een van de redenen is dat lang niet alle gemeenten voldoende zicht hebben op de kwaliteitsvereisten die zij moeten en kunnen stellen aan de lokale (wijk)teams om de cirkel van geweld in gezinnen en huishoudens te doorbreken. Ook spreekt nog niet voor zich hoe die kwaliteitsvereisten te vertalen naar keuzen in de taakverdeling vanuit de regierol van gemeenten en wat daarvoor ingericht moet zijn. Om gemeenten in staat te stellen te bepalen of hun lokale (wijk)teams voldoende zijn ingericht en waar ze versterking behoeven, ontwikkelde de VNG, ondersteund door het programma GHNT dit kwaliteitskader.

Belangrijke stap

Voor gemeenten is met de vaststelling van het kwaliteitskader een belangrijke stap gezet om vanuit hun opdrachtgevende verantwoordelijkheid de kwaliteit van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in gezinnen en huishoudens op een voldoende niveau te kunnen invullen. GHNT ondersteunt gemeenten hierbij o.a. met behulp van een zelfscan.

Het kwaliteitskader Werken aan Veiligheid voor lokale (wijk)teams en gemeenten is op 21 november 2019 vastgesteld door de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs en de VNG-commissie Bestuur en Veiligheid.

Meer informatie

Routekaart Kwaliteitskader Werken aan veiligheid voor lokale (wijk-)teams en gemeenten

Afbeelding Routekaart Kwaliteitskader Werken aan veiligheid voor lokale wijkteams en gemeenten

Complete set hulpmiddelen voor versterking lokale (wijk-)teams

Om lokale (wijk-)teams te versterken in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling zijn door het programma Geweld hoort nergens thuis (GHNT) de afgelopen jaren  verschillende hulpmiddelen ontwikkeld. Als eerste werd in samenspraak met de VNG het kwaliteitskader Werken aan veiligheid voor lokale (wijk-)teams en gemeenten opgesteld (VNG, december 2019) die gemeenten konden benutten om een goed beeld te krijgen in hoeverre de inrichting van hun lokale (wijk)teams voldoende is voor een effectieve signalering en aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

Kort daarna werd de Zelfscan (zie hieronder) ontwikkeld, waarmee gemeenten relatief eenvoudig konden nagaan in hoeverre ze voldeden aan het kwaliteitskader en welke witte vlekken er nog waren in hun aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. En nu is als derde hulpmiddel een routekaart beschikbaar. Deze routekaart laat zien op welke wijze je als beleidsmedewerker of als projectleider het regionale en/of lokale proces kan doorlopen om aan de slag te gaan met het Kwaliteitskader (en de zelfscan) en wat daarvoor nodig is. Dit document biedt voor elke stap in het proces  informatie, toelichting op het Kwaliteitskader en de zelfscan en presentaties, formats en checklists.

Doe het niet alleen, maar in de regio

Het Kwaliteitskader en de daarbij horende zelfscan zijn nadrukkelijk instrumenten om gezamenlijk (regionaal en lokaal) het gesprek te voeren en met elkaar te bepalen waar je staat als gemeente en regio in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en wat er nodig is om verder te ontwikkelen en te verbeteren. Het advies is om de stappen als beleidsmedewerker of als medewerker van het lokale (wijk)team niet alleen te doorlopen. Een sterke lokale aanpak staat of valt met een stevige en effectieve regionale aanpak. Vandaar ook het advies om als regio gezamenlijk aan de slag te gaan met het Kwaliteitskader en de zelfscan, waarbij vertegenwoordigers van zowel gemeenten, lokale (wijk)teams als Veilig Thuis worden betrokken. Op deze manier kun je er met elkaar in slagen om tot  een stevige en effectieve lokale en regionale (verbeter)aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling te komen.

Complete set hulpmiddelen

Ter ondersteuning van het versterken van de lokale (wijk-)teams is nu ook de routekaart beschikbaar voor het gebruik en de toepassing van het Kwaliteitskader Werken aan veiligheid voor lokale (wijk-)teams en gemeenten. Deze routekaart geeft inzicht op welke wijze je als beleidsmedewerker of als projectleider het regionale of lokale proces kan doorlopen en wat daarvoor nodig is. Hiermee is het drieluik om te komen tot het versterken van het lokale (wijk-)team compleet. U kunt de routekaart op elk moment gebruiken voor informatie, toelichting op de stukken.

Bijlagen

Presentaties, formats en checklists:


Zelfscan bij Kwaliteitskader

De zelfscan is bedoeld voor gemeenten en behoort bij het Kwaliteitskader Werken aan Veiligheid voor lokale (wijk)teams en gemeenten. De gemeente kan deze zelfscan gebruiken om een goed beeld te krijgen in hoeverre de inrichting van hun lokale (wijk)teams voldoende is voor een effectieve signalering en aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Op basis van de resultaten van deze zelfscan kan de gemeente bepalen of en zo ja op welke onderdelen hun lokale (wijk)teams versterkt moeten worden.

Invullen van de zelfscan

De zelfscan kan worden ingevuld door (beleids-)medewerkers van gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Zij kunnen zich hierbij laten informeren door medewerkers van lokale (wijk)teams en Veilig Thuis. In verschillende gemeenten en regio’s is de zelfscan ingevuld in een gezamenlijke sessie.

In deze zelfscan wordt gesproken over lokale (wijk)teams. Hieronder vallen ook gebiedsteams, jeugdteams, 0-100 teams. Kortom de lokale toegang tot zorg en ondersteuning in het kader van de Wmo en Jeugdwet. Verschillende gemeenten hebben (daarnaast) ook andere (meer specialistische) vormen gekozen om invulling te geven aan taken in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Bijvoorbeeld SAVE-teams, expertise teams, CJG’s, etc. Waar in deze zelfscan wordt gesproken over lokale (wijk)teams, dan worden ook deze andere vormen daaronder verstaan. Waar ‘professionals’ staat, worden de professionals van de lokale (wijk)teams bedoeld.


Infobox bij Kwaliteitskader

Om de implementatie van het kwaliteitskader Werken aan Veiligheid voor lokale (wijk-)teams en gemeenten en de daarbij behorende zelfscan te ondersteunen is een Infobox (pdf, 273 kB) samengesteld.

Bestaande instrumenten

De infobox bevat een verzameling van bestaande informatie en tools/instrumenten om inhoudelijk invulling te geven aan de kwaliteitsstandaarden van het kwaliteitskader. Voor deze infobox is niets nieuws ontwikkeld, maar wordt per kwaliteitsstandaard verwezen naar vastgestelde documenten en instrumenten.

Compact overzicht

Het is geen uitputtende opsomming, er zijn keuzes gemaakt om te komen tot een compact overzicht met doorverwijzingen naar beschikbare informatie. Het biedt dan ook geen procesinformatie en –tools of regionale voorbeelden. De infobox is tot stand gekomen met inbreng van onder andere Movisie, NJi, Augeo en het CCV.

Disclaimer

Er wordt doorverwezen naar informatie die ter beschikking is gesteld door verschillende erkende kennis- en trainingsinstituten. Hiermee wordt door het programma GHNT geen kwaliteitsoordeel toegekend aan de genoemde training, opleiding, methodiek. In de infobox wordt met hyperlinks direct doorgelinkt naar de originele informatiebron van andere organisaties, die door hen wordt beheerd.
 

Rapport: Samen werken aan een veilig thuis

Vanwege het belang van de samenwerkingsafspraken én vanwege het feit dat in veel regio’s de bestaande afspraken geactualiseerd zijn of worden, hebben het programma Geweld hoort nergens thuis, het ministerie van VWS en de VNG aan Andersson Elffers Felix (AEF) opdracht gegeven een analyse te maken van de actuele samenwerkingsafspraken tussen Veilig Thuis en lokale (wijk)teams. Het rapport Samen werken aan een veilig thuis (pdf, 549 kB) biedt een overzicht van de resultaten van deze analyse én aanbevelingen om het samen werken aan een veilig thuis verder te versterken. Van het rapport is ook een visualisatie (pdf, 113 kB) gemaakt.