Het aanpakken van onveiligheid in gezinnen en gedragsproblemen is minder kansrijk als onderliggende trauma’s verborgen blijven en niet worden aangepakt. Traumascreening en –behandeling kunnen helpen om de vicieuze cirkel van geweld te doorbreken.
Als trauma wél wordt gesignaleerd, staan gebrek aan motivatie, onvoldoende kennis, maar ook de directe toegang tot gespecialiseerde hulp en behandeling in de weg. Trauma moet onderdeel zijn van de integrale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Binnen het Project Trauma van het programma Geweld hoort nergens thuis zijn 4 tools ontwikkeld.
Hieronder de 4 tools en meer informatie over het expertisecentrum Drakentemmers en de animatie 'Laat je trauma je niet verscheuren'.
Deze tool helpt gemeenten en andere regievoerders om in kaart te brengen waar je staat als het gaat om traumasensitiviteit en om traumasensitiviteit structureel in te bedden. Verschillende aspecten van traumasensitiviteit worden uitgesplitst, geordend naar trauma-bewustzijn, traumascreening en trauma-aanpak. Daarnaast staat het gewenste niveau beschreven per aspect en worden hulpmiddelen genoemd die erbij kunnen helpen om dit niveau te bereiken.
De tool kan eveneens als checklist en voortgangstool gebruikt worden. Onderaan staat een indeling van professionals ten aanzien van de rol die zij kunnen hebben bij het signaleren en aanpakken van trauma en welke kennis over trauma per groep van belang is. Inmiddels zijn de praktijkondersteuners van huisartsen van groep 1 naar groep 2 verplaatst.
Deze tool koppelt trauma aan de visie Gefaseerd samenwerken aan veiligheid (eerder: gefaseerde ketenzorg). Deze visie is breed omarmd door partijen die werken met de doelgroep die huiselijk geweld en kindermishandeling meemaakt. Voor elke focus van de 3 fasen uit de visie, 1. veiligheid, 2. risico-gestuurde zorg en 3. herstel, zijn de volgende dingen uitgewerkt: hoe trauma een rol kan spelen, behulpzame vragen voor casusoverleg, hoe trauma aandacht kan krijgen, wat kan bijdragen in een trauma-aanpak, wie een bijdrage kan leveren (met voorbeelden) en met welk beoogd resultaat.
De tool is in afstemming met de visieontwikkelaars tot stand gekomen.
Deze tool richt zich op elke professional die met kinderen en volwassenen werkt. Beknopt wordt behandeld wat trauma is en wat het betekent in de relatie tot huiselijk geweld en kindermishandeling. De tool biedt informatie over hoe trauma zich uit op verschillende leeftijden en over gevolgen van trauma. Ook vindt u handvatten voor wat u als professional kunt bijdragen aan een trauma-aanpak.
In de tool staan aanknopingspunten voor verdieping. In een papieren/tekstuele tool is moeilijk de diepgang aan te brengen die dit thema verdient. Audiovisuele producten en verhalen van ervaringsdeskundigen zijn tevens een waardevolle aanvulling om de impact van geweld en trauma op een ander niveau te begrijpen.
Deze tool biedt een brede groep professionals, elke professional die met kinderen en volwassenen werkt, handvatten om trauma beter te signaleren. Traumascreening kan niet losgezien worden van trauma-bewustzijn aan de voorkant en een goed vervolg op de screening aan de achterkant. Daarom wordt in deze tool een overzicht van screeningsinstrumenten voorafgegaan door aandacht voor de rol van verschillende professionals en door afwegingen bij traumascreening.
De tool biedt eveneens een ordening bij de focus van screening. Ook zijn er laagdrempelige vragen in opgenomen die in gesprekken bruikbaar zijn. Tot slot is aandacht voor een trauma-aanpak. Voor behandelopties: zie relevante richtlijnen.
Voorkomen intergenerationele overdracht
Kinderen en volwassenen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld of kindermishandeling kampen vaak met trauma-gerelateerde klachten. Deze klachten zijn van grote invloed op de ontwikkeling van veilige gehechtheid tussen kind en ouder en daarmee op de totale ontwikkeling van het kind.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat traumabehandeling en/of gehechtheidsinterventies deze klachten kunnen verminderen evenals de kans op herhaald slachtofferschap. Ook kan behandeling voorkomen dat kinderen plegers worden als ze volwassen zijn.
Toch krijgt maar een klein deel van de kinderen en ouders behandeling aangeboden. Er is een groot gebrek aan gespecialiseerde behandelaars op het gebied van trauma en gehechtheid, die kunnen werken met slachtoffers van huiselijk geweld of kindermishandeling.
Drakentemmers: expertiseplatform trauma & gehechtheid
Om de expertise op het gebied van trauma en gehechtheid te vergroten, is Drakentemmers opgericht, een online expertiseplatform voor (aankomende) behandelaren trauma en gehechtheid. Zij kunnen hier informatie, onderzoeken en praktijkkennis vinden over traumabehandeling bij kinderen en volwassenen die te maken hebben (gehad) met structureel huiselijk geweld.
Ook biedt het platform een integraal trainingsaanbod voor trauma- en gehechtheidsbehandelaars en de mogelijkheid van supervisie en intervisie. Daarnaast biedt het platform de mogelijkheid van matching van vraag en aanbod van behandelaars en instellingen waar gespecialiseerde behandelaars nodig zijn (Vrouwenopvang, maatschappelijke opvang, MDA++).
De ambitie van Drakentemmers is om specialistische trauma- en hechtingsgerichte behandeling middels een landelijk dekkend netwerk van behandelaars beschikbaar te maken voor alle kinderen/gezinnen waar structureel huiselijk geweld speelt.
Het platform Drakentemmers is te bezoeken op www.drakentemmers.nl.
Onderzoek Verwey-Jonker Instituut
Het expertiseplatform sluit nauw aan bij de aanbevelingen uit het recent gepubliceerde onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut en de Augeo Foundation Kwestie van een lange adem: Kan huiselijk geweld en kindermishandeling echt stoppen? Uit dit onderzoek blijkt dat er in gezinnen, die te maken hebben met geweld, veelal sprake is van complexe problematiek, waarbij onderliggende traumaklachten en hechtingsproblematiek een grote rol spelen. De onderzoekers stellen daarbij vast dat systeemgerichte hulp en traumaverwerking belangrijk zijn om het geweldspatroon te doorbreken dat vaak van generatie op generatie wordt doorgegeven.
Over de naam Drakentemmers
De naam Drakentemmers is gebaseerd op het sprookje van Greenwald (2005) over een prins die verliefd wordt op een prinses uit een ander koninkrijk. Om met haar te mogen trouwen, moet hij de draak zien te temmen. Het temmen van de draak staat voor het verwerken van de traumatische gebeurtenissen en de heftige gevoelens die daarmee gepaard gaan.
Initiatiefnemers van Drakentemmers
Drakentemmers is een initiatief van Blijf Groep, Altra, de Jeugdzorg Academie en zes regio’s van Geweld hoort nergens thuis (Alkmaar/West-Friesland, Amsterdam-Amstelland, Flevoland, Kennemerland, Kop van Noord-Holland en Zaanstreek-Waterland). Vanuit hun samenwerking merkten zij dat er meer kennis over trauma- en gehechtheidsbehandeling nodig is in de vrouwenopvang. Vanaf 2021 zijn nog eens 12 regio’s van Geweld hoort nergens thuis aangesloten. Ook heeft een trainerscollectief van ervaren behandelaars/trainers zich verbonden aan Drakentemmers.
Landelijke uitrol Drakentemmers vanaf 2022
Op 16 september 2021 heeft de VNG commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs de overbruggingsfinanciering voor Drakentemmers in 2022 goedgekeurd! Dit betekent dat het goede werk van Drakentemmers, waarbij nu al meer dan de helft van de GHNT regio’s zijn aangesloten en dat nationaal ondersteuning kreeg vanuit de GHNT projectenpool, ook komend jaar door kan gaan. Het jaar 2022 zal in het teken staan van een landelijke uitrol, zodat (aankomende) behandelaren uit heel Nederland kunnen aansluiten!
Landelijk dekkend netwerk
In 2022 – 2025 wil Drakentemmers uitgroeien tot een landelijk dekkend netwerk, zodat behandelaren -en organisaties, die een behandelaar nodig hebben- uit het hele land kunnen aanhaken. Met het overkoepelende doel van een beter beschikbaar en toegankelijk trauma behandelaanbod voor slachtoffers (volwassenen en kinderen) en plegers van huiselijk geweld en kindermishandeling op het netvlies, worden de volgende resultaten beoogd:
- Landelijke uitrol van het platform in heel Nederland door minimaal 300 (aankomende) gespecialiseerde behandelaren bij elkaar te brengen op het platform om elkaars expertise state of the art verder te versterken door training, intervisie, supervisie en uitwisseling van relevante kennis en tools.
- Een significante bijdrage aan tijdige en adequate behandeling van slachtoffers (volwassenen en kinderen) en plegers van huiselijk geweld en kindermishandeling in de vrouwenopvang, maatschappelijke opvang, MDA++ en ambulante zorg via de matching tool vraag & aanbod op het platform. Daarbij zal er ook in toenemende mate aandacht zijn voor het vergroten van traumasensitiviteit en vroeginterventies in het voorveld. Hierbij wordt nadrukkelijk de verbinding gelegd met het jeugddomein.
- Het Vergroten van de expertise door (verdere) ontwikkeling en uitrol van een gespecialiseerd trainingsaanbod in alle regio’s inzake de behandeling van trauma- en hechtingsproblematiek als gevolg van huiselijk geweld en kindermishandeling, waarbij nauw wordt samengewerkt met wetenschappelijk onderzoek. Alle aangeboden trainingen worden geaccrediteerd door relevante beroepsverenigingen (NIP, SKJ, NVO, FGZPT).
- Een onderscheidende bijdrage aan een verhoogd politiek en beleidsmatig bewustzijn door het inventariseren van best practices en knelpunten vanuit de praktijkervaring via het platform inzake de noodzaak, beschikbaarheid, toegankelijkheid en effectiviteit van trauma- en gehechtheidsbehandeling voor slachtoffers en plegers van huiselijk geweld en hun kinderen.
Projectleiderschap Blijf Groep
Vanaf 1 januari 2022 nam Blijf Groep het projectleiderschap van Drakentemmers van de gemeente Almere over, waarbij Trijntje Kootstra de projectleider bleef. Voor meer informatie: Trijntje Kootstra, e-mail: tkootstra@almere.nl of telefoon: 06 436 37 420
Trauma’s worden nog te weinig herkend en kinderen en volwassenen krijgen daarom vaak niet of pas erg laat de hulp die ze nodig hebben. Het aanpakken van onveiligheid in gezinnen en gedragsproblemen is minder kansrijk als onderliggende trauma’s verborgen blijven en niet worden aangepakt. Als onderdeel van de aanpak trauma binnen het programma Geweld hoort nergens thuis (GHNT) is een animatie ontwikkeld met als titel: Laat trauma je niet verscheuren.
Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
Veel kinderen en volwassenen krijgen door huiselijk geweld en/of kindermishandeling te maken met een trauma. Onderzoeken onder gezinnen die bekend zijn bij Veilig Thuis, de Vrouwenopvang en Jeugdzorg tonen aan dat ingrijpende gebeurtenissen die gezinsleden meemaakten langdurig sporen nalaten. Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is één van de traumavormen. Dit zich kenmerkt door herbelevingen, negatieve gedachten en gevoelens, waakzaamheid en vermijdend en schrikachtig gedrag.
Ook beïnvloedt trauma vaak nog lang het welzijn en maatschappelijk functioneren van mensen. Het onderhouden van relaties is lastig en wordt vaak nog getekend door de traumatische gebeurtenissen. Psychische klachten, verslavingsproblemen, relationele problemen en het niet goed kunnen omgaan met tegenslagen kunnen gevolgen zijn van traumatische ervaringen. Het kan er zelfs toe leiden dat nieuw geweld of mishandeling en de overdracht hiervan van generatie op generatie realiteit wordt.
Animatie ‘Laat trauma je niet verscheuren’
Binnen het programma GHNT is samen met professionals en jongeren een animatie gemaakt om het bewustzijn rondom trauma te vergroten. De animatie is gericht op jongeren of op mensen die als kind traumatische ervaringen hebben gehad. Het begint voor iedereen met het herkennen van de signalen rondom trauma. Dat is stap één op weg naar traumasensitief denken en handelen.
De animatie geeft hoop en geeft aan hoe belangrijk het is om hulp te vragen en te krijgen. Er wordt zichtbaar gemaakt hoe trauma kan ontstaan tijdens ingrijpende ervaringen in je leven en welke gevolgen dit kan hebben. Het maakt je eenzaam. Er over spreken en hulp zoeken is van levensbelang, zodat trauma niet je leven (verder) verscheurt.