Ruim een kwartaal is de omgevingstafel nu uit de startblokken. Hoe hebben ze het aangepakt in IJsselland? Wat gaat goed en wat kan beter? Een online rondetafelgesprek met vier betrokkenen: Susanne Nolten (programmaleider Omgevingswet provincie Overijssel), Mara van den Eelaart (kwartiermaker omgevingstafel IJsselland provincie Overijssel), Jurjen Bos (projectleider Omgevingswet Omgevingsdienst IJsselland), en Frans van Weeghel (projectleider ketenpartners Omgevingswet, gemeente Dalfsen).

Hoe werkt het bij de omgevingstafel IJsselland?

Mara: De bevoegde gezagen – meestal een gemeente – kunnen een initiatief op tafel leggen om te bespreken met de ketenpartners (GGD, veiligheidsregio, omgevingsdienst, provincie, Rijkswaterstaat, waterschap). De ketenpartners hebben 2 tot 3 weken de tijd om het voor te bereiden. Dit doen we aan de hand van gedeelde Excel documenten in Sharepoint. De omgevingstafel komt elke twee weken bijeen. De gemeente licht het initiatief toe en de ketenpartners kunnen vragen stellen en reageren. Zo krijgt de gemeente een integraal en afgestemd advies voordat ze een besluit neemt over het initiatief.

Zijn de ketenpartners er altijd allemaal?

Mara: Tot nu toe meestal wel, maar de grootte van het gezelschap kan wisselen. De secretaris van de omgevingstafel stuurt de uitnodigingen. Het bevoegd gezag met het initiatief is in de lead wie er aanwezig moeten zijn. We zien nu dat de meeste partijen steeds aanwezig zijn, niet per se omdat ze moeten adviseren, maar om te ervaren hoe het eraan toe gaat en om aangehaakt te zijn.

Hoe zijn jullie op deze aanpak gekomen?

Frans: Het is begonnen in het Platform Omgevingswet IJsselland, bedoeld om kennis te delen en elkaar te leren kennen. Op dat platform trekt een aantal werkgroepen aan verschillende onderwerpen. Een daarvan was de omgevingstafel. We zijn begonnen met een pilot in Dalfsen. Daar zijn we gaan zoeken naar ‘tafelmanieren’ om recht de doen aan de geest van de wet; dat het vertrekpunt ‘ja, mits’ is. Dat betekent: niet gelijk roepen, maar meedenken. En ook dat je moet proberen om alle belangen op tafel te leggen. Belangen zijn niet vies, je moet er transparant mee omgaan om een goede afweging te kunnen maken. Het proces en de tafelmanieren zijn ongeveer hetzelfde gebleven in de definitieve opzet.

Wat voor casussen zijn er bijvoorbeeld al behandeld?

Mara: Een gemeente bracht een plan in voor een woonwijk. Het was nog de startfase voor de locatie. Ketenpartners gaven hun visie op onderwerpen zoals water, geluid en gezondheid. De interactie tussen ketenpartners is waardevol. Als het waterschap iets zegt over het water, kan de GGD meteen reageren vanuit het perspectief van gezondheid. Ook de brandweer heeft iets te zeggen over de locatie van water omdat er altijd bluswater in de buurt moet zijn. Het was een open casus, de gemeente kon met de input gericht vervolgstappen zetten. Een ander voorbeeld is de voorgenomen verplaatsing van een agrarisch bedrijf. De omgevingsdienst adviseerde over stank- en geluidsoverlast, de veiligheidsregio kwam in beeld omdat er nog een ander bedrijf in de buurt zit, en Rijkswaterstaat omdat het bedrijf langs de Rijksweg ligt.

Wat werkt goed bij deze aanpak?

Susanne: Gemeenten zijn blij omdat ze in korte tijd weten waar de ketenpartners staan. De ketenpartners vinden de interactie met de anderen waardevol en ze kunnen op één plek terecht, ze hoeven niet naar elke gemeente afzonderlijk. Voor de provincie ook, in onze adviserende rol en ook als bevoegd gezag.
Frans: Je zag in de pilot in Dalfsen al dat het met elkaar meedenken steeds beter tot z’n recht kwam. Het zou voor afzonderlijke gemeenten lastig zijn om zelf omgevingstafels te organiseren, het is handiger om dit op één locatie te doen.
Jurjen: Het belang van de omgevingsdienst is dat we graag in een vroeg stadium meedenken met initiatiefnemers en met gemeenten. Zo voorkomen we (handhavings)problemen verderop in het proces, en kunnen we de vergunningsprocedure in zo min mogelijk tijd doorlopen. Een regionale tafel is efficiënt en je krijgt tegelijk meer oog voor de belangen van de anderen. Het versterkt het integraal afwegen.
Mara: De omgevingstafel gaat snel. Doordat je de advisering informeel voorbereidt, kun je de officiële vergunningaanvraag binnen de gestelde termijn van 8 weken afhandelen. Je weet hoe de ketenpartners erover denken.

Door corona is het voorlopig allemaal digitaal, blijft dat zo?

Susanne: Misschien wel, of in elk geval deels. Het is straks ook wel prettig om elkaar in het echt te zien, eens in de zoveel tijd. Zeker als we initiatiefnemers zelf gaan uitnodigen, dat is op termijn de bedoeling.

Wat kan er nog beter?

Mara: Het aantal initiatieven is nog niet groot, het moet nog groeien.
Frans: De tafel is nog te onbekend, ik ga intern de boel nog eens aanjagen.
Susanne: Ik heb de indruk dat veel mensen gewend zijn de bekende olifantenpaden te bewandelen. Ze benaderen hun eigen contacten omdat ze het idee hebben dat dit sneller gaat.
Frans: Ik zou overal wel een tegel willen ophangen: alleen ga je sneller, samen kom je verder. Je kunt beter alle belangen tegelijk op tafel leggen, dan krijg je gedegen advies. Anders krijg je toch weer een sectorale benadering of je vergeet een partij.
Mara: Het kan zijn dat mensen denken: weliswaar zijn meer ketenpartners betrokken, maar de casus is niet ingewikkeld dus het gaat sneller met rechtstreekse contacten. Daarvoor moeten we misschien nog iets bedenken. Bijvoorbeeld dat ketenpartners een groen vinkje kunnen zetten op een Excelsheet. Naar dat soort oplossingen zoeken we nog.
Susan: Je moet veel organisaties betrekken, en de organisaties die daarachter zitten, moet je ook meekrijgen.
Frans: Door het uitstel van de ingangsdatum hebben we een jaar extra om het te laten landen, dat jaar moeten we goed gebruiken.
Jurjen: Onze gezamenlijke aanpak voor de hele Omgevingswet wordt gekenmerkt door ‘gewoon doen’. We pakken het aan en we kijken wat er beter kan en proberen het opnieuw.
Susanne: Zo zijn we nu ook al in gesprek met communicatie over manieren om de omgevingstafel meer bekendheid te geven.

De omgevingstafel IJsselland is een onderdeel van het Platform Omgevingswet IJsselland. Verschillende werkgroepen met deelnemers van alle overheden/ketenpartners werken deelonderwerpen uit zoals toepasbare regels, regionale geo-informatiebronnen en samenwerkingsfunctionaliteiten. Op het platform wordt kennis gedeeld en collega’s van verschillende organisaties leren elkaar kennen.