Hoe kun je als handhaver of toezichthouder straks snel en gemakkelijk werken met de regels van de Omgevingswet? De Omgevingsdienst West-Holland zoekt met toezichthouders en handhavers de optimale werkwijze voor de top 5 van overtredingen bij de meest voorkomende activiteiten. Dat levert veel op: kennis van de regels, opgeleide mensen en een lijst met overlappende regels, onduidelijkheden en fouten.
Jan van Duijn is lid van het Kernteam Omgevingswet bij de Omgevingsdienst West-Holland en trekker van het opleidingsprogramma bij ODWH voor toezicht en handhaving.
Wat is het idee van jullie aanpak?
Het idee is opgekomen in de Leerkring van de vijf Omgevingsdiensten in Zuid-Holland. We willen toezichthouders en handhavers meenemen in de omslag van het bestaande Activiteitenbesluit/regeling naar het nieuwe BAL (Besluit Activiteiten Leefomgeving), het omgevingsplan en de Bruidsschat. De regels zijn nu nog gegroepeerd naar ‘inrichtingen’ straks naar ‘activiteiten’. Je hebt bovendien te maken met drie verschillende vindplaatsen. We hebben bedacht dat de vijf Omgevingsdiensten elk één van de vijf meest voorkomende activiteiten bij de kop pakt. Voor elk van die activiteiten nemen we de vijf (of soms zes) meest voorkomende overtredingen. Daarmee gaan we oefenen met de toezichthouders en handhavers. We delen deze casuïstiek met elkaar, dat bespaart kosten en we versterken onderling onze kennis.
Jij doet dit voor de activiteiten horeca en garage. Wat doe je dan precies?
Voor elke activiteit/overtreding kijk ik samen met één van de toezichthouders (specialist) naar de regels. Welke regels zijn van toepassing? Waar staan ze: in het BAL, de Bruidsschat of in het omgevingsplan? De bevindingen zet ik in een powerpoint die we delen met alle toezichthouders en ik vraag hen hier goed naar te kijken. Is dit het? Hoe zouden zij het zelf doen? Na twee dagen komen we bij elkaar en dan beschreven zij hun bevindingen. Dat gebeurt in groepjes. Ik sta ervan te kijken hoeveel overtredingen op andere plaatsen worden gevonden. In welke paragraaf moet je kijken, welk artikel is het? Regels staan op verschillende plekken, soms twee keer of de formulering is niet duidelijk.
Geef ’s een voorbeeld…
Een vaste mestopslag is niet vloeistofkerend. Dit staat duidelijk in het BAL, maar de toezichthouders gaan zoeken en dan blijkt hetzelfde artikel in de Bruidsschat te staan. Het BAL is hogere wetgeving dan de Bruidsschat, er moet een keuze worden gemaakt waar de regel wordt verwijderd. In het BAL staan ook nog veel verwijzingen naar ministeriële regelingen die straks niet meer bestaan.
Wat doe je met deze bevindingen?
We delen ze met de vijf omgevingsdiensten en brengen ze gezamenlijk in bij het ministerie van BZK voor de definitieve versie van het BAL. Zo snijdt het mes aan twee kanten. We oefenen met de wetgeving en we verbeteren de wetgeving vanuit de praktijk. Dat oefenen is belangrijk; toezicht en handhaving moet op 1 januari 2022 meteen met de nieuwe regels aan de slag. De kennis moet paraat zijn. Als we klaar zijn met de vijf meest voorkomende overtredingen per activiteit, gaan we verder met de volgende vijf. Dit vervolg vindt plaats in de eerste helft van 2021. Zo bereiken we dat bij de bulk van de wetgeving de fouten eruit zijn gehaald.
Hoever zijn jullie daar nu mee?
Omgevingsdienst West-Holland heeft samen met de andere vier omgevingsdiensten de vijf branches klaar met een top 5 van overtredingen. Deze branches zijn tankstations, glastuinbouw, agrarische bedrijven, horeca en garagebedrijven. We gaan in het najaar van 2020 de verschillende onderwerpen weer oppakken; door corona lag de focus tijdelijk elders.
Hoe verdeel je de onderwerpen? Betrek de rest van het land erbij?
Je hebt te maken met flinke verschillen per omgevingsdienst, elke regio is anders. DCMR in de Rijnmond is georiënteerd op zware industrie en chemische bedrijven, in Haaglanden weten ze alles van glastuinbouw, Midden-Holland is gespecialiseerd in de agrarische sector. Van die specialisaties moet je gebruik maken, je kunt elkaar helpen. Het zou mooi zijn als we landelijk per specialisme werkteams kunnen maken. Landelijk kunnen we kennis delen door webinars te maken. We zijn daarover in overleg met de VNG-programma Omgevingswet.
Hoe valt het werken met de Omgevingswet bij de toezichthouders?
De training nu gaat louter over de regelgeving, maar straks wordt ook een andere houding en gedrag verwacht. Je krijgt veel meer gebiedsgebonden regels en je moet lokale afwegingen maken. Hoe zijn regels bedoeld? Wat is er afgesproken met de gemeente? Dat vraagt communicatieve vaardigheden, empathie en je moet goed op de hoogte zijn van de wetgeving. We bezig met profielschetsen: wat voor mensen hebben we in huis? Je hebt strakke handhavers nodig, maar ook out-of-the-box-denkers. Hoe krijg je de juiste man op de juiste plaats? De toverstok daarvoor hebben we nog niet. In 2021 gaan we oefenen met de andere manier van werken en dan komen we er stap voor stap verder mee.
Meer informatie
De ODWH zette samen met werkorganisatie Duivenvoorde (van de gemeenten Wassenaar en Voorschoten) de Omgevingsacademie. Het opleidingstraject voor toezichthouders en handhavers is daarvan een onderdeel. Over de Omgevingsacademie schreef Liesbeth van Greuningen, programmamanager Omgevingswet van de ODWH een blog.
- ‘Samen weet je alles’ (blog Liesbeth van Greuningen)