Dat zei Beatrice de Graaf, historicus en onderzoeker op het gebied van veiligheid, crisis en terrorisme, op de tweede dag van het VNG Jaarcongres. Polarisatie is op zich helemaal niet erg, maar zodra het niet meer over de inhoud gaat maar over sentimenten, wordt de democratie ondergraven, zei De Graaf. En dat is wat er nu aan de hand is.

Negatieve gevoelens

De Graaf onderscheidde drie vormen van polarisatie: politieke (‘Meneer Van Zanen heeft andere ideeën dan mevrouw Dijksma’), communicatieve (het gesprek aangaan over de verschillende opvattingen) en affectieve. Met de eerste twee is niets mis, maar bij de laatste gaat het fout. De Graaf: ‘Dan debatteer je niet meer met elkaar, maar dan blijf je vasthouden aan je eigen gelijk en je ontwikkelt negatieve gevoelens voor de ander, wat die ook zegt.’

Polarisatie is op zich helemaal niet erg

Aan dat laatste maken veel mensen zich schuldig: politici, bestuurders, presentatoren van talkshows. Met gevoel voor overdrijving wordt dan de boosheid in de samenleving aangewakkerd en er ontstaat chaos. Vervolgens ontstaat het rare fenomeen dat degene die de chaos heeft gecreëerd, ook zegt voor de oplossing te kunnen zorgen.
Alles komt samen in de ‘dramadriehoek’, een visuele weergave van communicatiepatronen tussen mensen: de aanklager, de verlosser en het slachtoffer. ‘De aanklager is boos en werpt zich op als belangenbehartiger van het slachtoffer, en geeft de schuld van de chaos aan de verlosser. Het probleem met de driehoek is dat, wanneer je eenmaal een van deze rollen hebt, er niet meer uitkomt.’

Regie

Toch kan de driehoek volgens De Graaf worden omgedraaid en kan het slachtoffer meer de regie krijgen, met behulp van klassieke deugden als rechtvaardigheid, gematigdheid, vertrouwen (in elkaar) en hoop. Het lokale niveau is daarvoor bij uitstek geschikt. ‘Door die kardinale deugden in het achterhoofd te houden, ga je ook andere taal gebruiken. Populistische taal bekt lekker, maar het ondermijnt de democratie.’