Uw rol als raadslid

Als raadslid kunt u het college van B en W kaders meegeven voor het toezicht- en handhavingsbeleid van uw gemeente. Hiermee draagt u bij aan een doelmatige en rechtmatige besteding van schaarse middelen, preventie en oog voor de menselijke maat. In verordeningen kunt u regels opnemen over de toezicht en handhaving van de verschillende wetten. Daarnaast kunt u toezien op de uitvoering van de handhaving. U kunt bijvoorbeeld het college van B en W controleren aan de hand van beleidsplannen, rapportages en jaarverslagen. 

Rechtvaardige inzet

Toezicht en handhaving in het sociaal domein zijn continu in beweging. Als integraal onderdeel van de dienstverlening kunnen ze een grote bijdrage leveren aan een rechtvaardige inzet van de middelen vanuit de Participatiewet, de Wmo, Wet kinderopvang en de Jeugdwet. Zo krijgen burgers waar ze recht op hebben en wordt misbruik van middelen voorkomen. Preventie speelt hierbij een steeds grotere rol.  

Doelmatig en rechtmatig 

De kinderopvangtoeslagaffaire markeert een nieuwe fase in de verhouding tussen overheid en burger. Er is meer aandacht voor vertrouwen in de burger, maatwerk en preventie. Vanuit de Participatiewet, de Wmo 2015, de Jeugdwet en de nieuwe Wet inburgering zorgt uw gemeente voor een sociaal vangnet voor kwetsbare burgers. In het ideale geval is de zorg of ondersteuning tijdelijk, daar waar nodig structureel. In alle gevallen moeten de zorg en ondersteuning doelmatig en rechtmatig zijn.

De menselijke maat

De wettelijke kaders zijn op dit moment weliswaar in beweging, handelen vanuit de ‘menselijke maat’ zit vooral in gemeentelijke dienstverlening. Bekijk samen wat een burger echt nodig heeft. In het verlengde hiervan ligt er een taak voor uw gemeente om te voorkomen dat een burger door vergeten of vergissen –vanwege bijvoorbeeld stress – in de problemen komt. Hij vergeet bijvoorbeeld tijdig door te geven dat hij betaalde werkzaamheden uitvoert, waardoor hij onterecht een uitkering ontvangt. Een terugvordering en een boete kunnen ertoe leiden dat een burger in de schulden belandt. Zowel vanuit financieel als menselijk oogpunt kent zo’n situatie vaak alleen maar verliezers. Met de versoepeling van de strafmaatregelen onder de Participatiewet (november 2021), kan uw gemeente ervoor kiezen om af te zien van een terugvordering en een boete bij onbewuste fouten. 

Ook activiteiten van malafide zorgaanbieders of taalaanbieders leveren verliezers op. Denk aan een burger die niet de zorg krijgt die hij nodig heeft of minder (goede) ondersteuning dan is afgesproken, waardoor zijn situatie verslechtert in plaats van stabiel blijft of verbetert. Als toezicht en handhaving integraal deel uitmaakt van het dienstverleningsproces kunt u een groot deel van deze fouten en misstanden voorkomen.

Veilige en gezonde kinderopvang

Handhaving binnen de kinderopvang zorgt ervoor dat kinderen in een veilige en gezonde omgeving worden opgevangen. Dat is goed voor hun ontwikkeling en ouders kunnen met een gerust hart aan het werk. De gemeente geeft alleen kinderopvangvoorzieningen die voldoen aan de wettelijke (kwaliteits)eisen toestemming om te exploiteren. Als de kwaliteit onvoldoende is kan de gemeente door handhavend op te treden een verbetering van de kwaliteit stimuleren. 

Voorkomen is beter dan genezen

De term handhaving roept nog altijd de associatie op met repressie, maar preventie is ook een manier van handhaven. Steeds meer gemeenten ervaren de kracht hiervan. Door burgers  vooraf én tijdens het traject helder te informeren over geldende regels wordt het gemakkelijker om deze regels na te leven. Met duidelijke communicatie kunt u voorkomen dat de burger onbewust fouten maakt. Iemand met een bijstandsuitkering weet bijvoorbeeld op welke manier hij moet doorgeven dat hij gaat samenwonen. Persoonlijk contact kan bewuste regelovertreding voorkomen. De burger voelt zich gezien en gehoord. Dit verkleint de kans dat hij zich laat verleiden tot oneigenlijk gebruik. Hetzelfde geldt voor zorgaanbieders. Relatiebeheer heeft een krachtige, preventieve werking.

Handhaven van misstanden

Naast preventie betekent handhaving ook misstanden in de kiem smoren. Iemand komt bijvoorbeeld herhaaldelijk niet opdagen bij zijn re-integratietraject. Of een zorgaanbieder treedt op als vertegenwoordiger van een burger die een persoonsgebonden budget aanvraagt of wil verlengen. Is handhaving integraal onderdeel van de dienstverlening, dan zijn betrokken medewerkers alert op signalen die duiden op fouten en misstanden. Zo wordt handhaving een taak van iedereen. 

Repressieve maatregelen

Door in te zetten op preventie en vroegtijdig signaleren kunt u repressief handelen zoveel mogelijk voorkomen. Helaas zijn fouten en fraude nooit helemaal te voorkomen. Na controle kan blijken dat een burger niet eerlijk is geweest over zijn woonsituatie en daarom een hogere uitkering heeft ontvangen. Of een zorgaanbieder blijkt misbruik te hebben gemaakt van zorggelden. Uw gemeente kan dan repressieve maatregelen nemen door het bedrag terug te vorderen, een boete op te leggen of – in de zwaardere gevallen – een beroep doen op het strafrecht. 

Meer informatie

•    Toezicht en handhaving in het sociaal domein
•    Voor vragen of meer informatie kunt u contact opnemen met een adviseur van Naleving in uw regio.