De Rol van gemeenten in het IZA-GALA

Gemeenten hebben in het IZA-GALA een essentiële rol toebedeeld gekregen in de (wijkgericht) preventie en ondersteuning op het gebied van de gezondheid en welzijn. Dit met als doel inwoners in uw gemeente zo gezond en vitaal mogelijk te laten leven en zorgvragen te voorkomen of te verminderen. Deze rol is gebaseerd op de wettelijke taak die gemeenten hebben bij het bieden van passende ondersteuning in de zelfredzaamheid van mensen en het bevorderen van een gezond en actief leven. 

Relatie IZA en GALA 

Het Integraal Zorgakkoord (IZA richt zich in hoofdzaak op de houdbaarheid van het zorgstelsel, met als invalshoek de Zorgverzekeringswet. Het GALA richt zich hoofdzakelijk op het bouwen aan een fundament voor een gerichte aanpak op het gebied van preventie, gezondheid en sociale basis, waarin een gezonde samenleving centraal staat. Lokaal en regionaal wordt al hard gewerkt om gezondheidsrisico’s te beperken of te voorkomen. Om een gezonde generatie in 2040 te bereiken, zijn verschillende vormen van preventie nodig, waarvan preventie gericht op bepaalde risicogroepen er één is. In het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) is afgesproken dat gemeenten, GGD’en en zorgverzekeraars gezamenlijk zorgen voor een landelijk dekkend aanbod van vijf ketenaanpakken. Deze zijn gericht op verschillende risicogroepen die in elke regio voorkomen. Het gaat om Kansrijke start, Valpreventie bij ouderen, aanpak overgewicht en obesitas bij kinderen (KnGG), Gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) bij volwassenen met overgewicht én Sociaal Verwijzen (Welzijn op recept). Binnen de ketenaanpakken werken de zorg en het sociaal domein gezamenlijk aan samenhangende en passende zorg en ondersteuning. 

De uitvoering van het GALA  door gemeenten bestaat uit alle ketenafspraken en de afspraken over het ontwikkelen van de preventie infrastructuur. Het GALA is belegd bij gemeenten en het IZA bij de zorgkantoorregio. De gemeentelijke opdracht uit het IZA is uitgewerkt door de beweging naar de voorkant waar gemeenten een belangrijke rol in spelen, onder meer door het versterken van de sociale basis, het aanpakken van gezondheidsachterstanden en de toepassing van Health in all Policies. 

De diverse rollen van gemeenten, GGD's en zorg/welzijnspartijen zijn in deze roadmap beschreven. Hier is uitgewerkt op welke wijze gemeenten invulling kunnen geven aan hun eigen rol en wat de IZA- GALA partijen van gemeenten mogen verwachten. Het geeft een goed beeld hoe u zich als raadslid kunt verdiepen in de uitwerking binnen uw gemeente en de rol van de raad bij de verantwoording van de beschikbare middelen via de diverse Spuk's

Voor de implementatie en uitvoering van het Integraal ZorgAkkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) is er nu een hulpmiddel voor gemeenten: de Roadmap Gezond Leven (versie januari 2024, (pdf, 738 kB)

De roadmap biedt:

• overzicht en geeft concreet weer voor welke opgaven gemeenten – samen met organisaties uit de zorg en het sociaal domein – vanuit IZA en GALA staan
• inzicht in waarin gemeenten proactief kunnen handelen om de beweging te maken van zorg naar een gezond en actief leven. Daarbij is specifiek aandacht voor de rol van gemeenten en de samenhang met andere programma’s en akkoorden. 

Regioplannen

Bij het opstellen/herijken van het regiobeeld trekken gemeente gezamenlijk op, samen met een afvaardiging van de regionale zorgaanbieders, zorgverzekeraars en burgers/ patiënten. Het initiatief tot het opstellen van het regiobeeld voor de zorgkantoorregio wordt genomen door de markt leidende zorgverzekeraar samen met de door de gemeenten in de regio gezamenlijk aangewezen gemeente. Samen maken zij een procesvoorstel en planning en leggen dit ter goedkeuring voor aan de regionale zorgpartijen en de gemeenten. De hiervoor genoemde afvaardiging maakt afspraken met de zorgprofessionals in hun organisaties hoe hun vertegenwoordiging, betrokkenheid en inhoudelijke inbreng bij het opstellen van regiobeelden worden geborgd. 

Intergemeentelijke samenwerking

Net als bij veel andere lokale opgaven zijn er ook in het sociaal domein taken die de schaal van de gemeente overstijgen. Bijvoorbeeld omdat de hulpvraag te specifiek is, of de massa die je als gemeente kunt maken te gering. Dat betekent dat je als gemeenten moet samenwerken. 

Samenhang met/inbedding in regionaal & lokaal beleid. Elke regio heeft inmiddels een regioplan ontwikkeld, dat een duidelijke koers en richting biedt waaraan partijen zich committeren. De ketenaanpakken zijn onderdeel van deze plannen en kunnen gebruikt worden als bouwstenen voor het (verder) ontwikkelen van een regionale preventie-infrastructuur. De ketenaanpakken bieden namelijk niet alleen concrete interventies voor (het voorkomen van) specifieke gezondheidsproblemen, maar dienen ook als vliegwiel voor bredere samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars en tussen professionals in het zorg- en sociaal domein. Om voor bepaalde risicogroepen de gezondheid te verbeteren is het belangrijk dat de ketenaanpakken ook een verbinding hebben met andere thema’s zoals een veilige en beweegvriendelijke openbare ruimte, aanpak van stress door schulden, energiearmoede en inkomenszekerheid. Handreikingen Voor iedere ketenaanpak is samen met een inhoudelijk deskundige kennisorganisatie een handreiking ontwikkeld die richtlijnen biedt voor het praktisch inrichten van de ketenaanpak. Hierin staat wat er georganiseerd moet worden in zowel het zorg- als sociaal domein, wie daarvoor verantwoordelijk is en hoe de aanpak geïmplementeerd kan worden. De handreiking beschrijft ook wat er qua monitoring minimaal verwacht wordt vanuit het GALA, zie hiervoor ook Monitoring GALA | Loketgezondleven.nl

Inhoudelijk én financieel grip

In het kader van IZA-GALA zijn 2 specifieke uitkeringen (SPUK’s) voor gemeenten van toepassing. Daarnaast kan in de regio met andere partijen een aanvraag gedaan worden voor transformatiemiddelen.