Burgemeester Marga Vermue van Sluis, voorzitter van de Vereniging van Zeeuwse Gemeenten, schetst een duidelijk beeld. Het toerisme aan de kust is hard getroffen en daarmee ook de horeca en detailhandel. Doordat de grens met België dichtging, zijn specifiek ondernemers in Zeeuws-Vlaanderen nog harder geraakt. En ook de cultuursector krijgt het nodige voor de kiezen doordat bezoekers wegblijven en door de coronamaatregelen.

Fors gekrompen

Vermue: ‘Zeeland kent wel enkele andere economische pijlers zoals de industrie in de havengebieden, maar is vooral toeristisch georiënteerd.’ Cijfers van het CBS laten zien dat de Zeeuwse economie in april, mei en juni met acht tot tien procent fors is gekrompen. ‘Het klopt dat tijdens de zomervakantie met name aan de kust alles volgeboekt zat. We weten echter op dit moment nog niet wat de effecten daarvan zijn, en of de verliezen van het voorjaar daarmee gecompenseerd worden. Dat beeld hebben we in ieder geval niet. Hopelijk kunnen de ondernemers hun vaste lasten en wat dies meer zij ervan betalen, maar het verlies wordt er waarschijnlijk niet mee gecompenseerd.’

Gesloten

Om het virus tot stilstand te brengen, ging Zeeland langer op slot dan andere regio’s. Overnachten was er voor toeristen niet meer bij. Toen de situatie bijtrok, bleven de bezoekers volgens Vermue weg, uit angst om tijdens uitjes het coronavirus op te lopen. ‘Het is nu nog moeilijk te duiden of er faillissementen aankomen, de detailhandel is zwaar getroffen. Bezoekers kunnen wel een huisje of caravan huren, maar besteden ze vervolgens ook geld? Ondernemers zagen wel veel lopers, maar geen kopers.’

Zeeland zoekt naar nieuwe economische dragers om minder afhankelijk te worden van het toerisme. Zo wordt onderzocht welke kansen het opwekken van duurzame energie biedt. De compensatiegelden voor de misgelopen marinekazerne bieden ook mogelijkheden, zoals voor het nieuwe onderzoekscentrum. Ook komt er een nieuwe gevangenis. ‘Het is de bedoeling dat er daarnaast ook een juridisch centrum komt met alles erop en eraan. In de volksmond wordt al gesproken van de law delta.’

Die paar goede maanden vullen de kas niet

De crisis versnelde de ontwikkeling van allerlei digitale overlegvormen. Vermue ontvangt signalen dat hierdoor een trek ontstaat richting de regio. ‘Mensen met een baan in de Randstad wonen liever met hun gezin in de rustige regio, nu blijkt dat ze prima enkele dagen per week thuis kunnen werken. Dat biedt ook perspectief. Overigens bestaat er weleens een verkeerd beeld, maar de werkloosheid in Zeeland is laag. We zitten al jaren onder het landelijk gemiddelde, dus we hebben wel wat veerkracht.’

Kas niet gevuld

Ook op de Waddeneilanden sloegen de gevolgen van de coronacrisis economisch hard toe. ‘Zeker tegen de achtergrond van de eenzijdige economie waar we al langer een antwoord op zoeken’, zegt Ineke van Gent, burgemeester van Schiermonnikoog en momenteel voorzitter van Samenwerkingsverband De Waddeneilanden. Ze vreest voor de leefbaarheid en het voorzieningenniveau op de eilanden.

Tot juni hebben de ondernemers op de eilanden bijna niets verdiend. Daarna ging het een stuk beter, omdat Nederlanders veel in eigen land vakantie vierden. Maar dat geeft volgens Van Gent voor de eilanden een verkeerd beeld: de zomermaanden zijn altijd al volgeboekt. ‘Door de veerboten en de schaal van de eilanden kunnen wij beperkt capaciteit bieden. We zijn niet van het massatoerisme, het gaat op de eilanden meer om de kwaliteit dan kwantiteit. Die paar goede maanden vullen de kas niet om de winter door te komen, maar het is pas duidelijk wat de gederfde inkomsten zijn als de uiteindelijke rekening wordt opgemaakt. Dat geldt overigens ook voor de gemeenten. De toeristenbelasting is een belangrijke inkomstenbron.’

Winterbuffers

Van Gent maakt zich zorgen over die winterbuffers. Ondernemers die al lang draaien, hebben hopelijk genoeg vet op de botten om het uit te zingen. Maar wie net begonnen is, krijgt het zeker moeilijk. Er leven zorgen, en investeringen worden uitgesteld. ‘Je kunt niet in enkele maanden het hele jaar verdienen,’ zegt Van Gent, ‘daar is meer tijd voor nodig. Dit zal nog wel een tijdje doorklinken. Ik hoop van harte dat de ondernemers het redden, want ze werken keihard onder de beperkende maatregelen van de anderhalvemetersamenleving. Daardoor lopen de eilanden ook nog eens allerlei grote festivals mis, zoals Oerol en Into The Great Wide Open. We zitten met het loodzware dilemma dat we graag iedereen welkom heten, maar door het virus moeten we oppassen dat het allemaal veilig en verantwoord gebeurt. Het zijn zorgelijke tijden.’

Van Gent roept de rijksoverheid op verantwoordelijkheid te nemen. Gemeenten hebben het financieel moeilijk. Vooral ook kleinere gemeenten zitten in een kwetsbare situatie. ‘Alle regio’s gericht op toerisme hebben het moeilijk, maar de Waddeneilanden zitten ook nog eens met de beperkte capaciteit. De eilanden vormen een prachtig, maar ook kwetsbaar bezit voor Nederland waar we respectvol mee moeten omgaan. We zoeken al langer naar een verbreding van onze economie om minder afhankelijk te worden van het toerisme. Dat is los van de coronacrisis belangrijk en daar hebben we zeker het Rijk bij nodig.’