Langzaam gaat de samenleving weer open, de economie komt weer enigszins op gang, de angst voor corona neemt af en minder mensen mijden de zorg. Ook is de angst voor baan- en inkomensverlies iets afgenomen en zijn ondernemers minder pessimistisch.
Tegelijkertijd vormt zich een donkere coalitie van samenzweringsgelovigen, antivaccinatiepropagandisten, 5G-wantrouwers, radicaal-rechtse activisten, antisemieten en klimaatontkenners. Populisme en samenzweringsgeloof komen samen in een giftige mix. Deze groep verspreidt onjuiste informatie en ondermijnt daarmee het vertrouwen in de wetenschap en democratische instituties. Zolang dat beperkt blijft tot een klein en marginaal extremistisch groepje is er geen groot probleem, maar dit ‘desinformatievirus’ verspreidt zich net zo snel als het coronavirus zelf.
De verspreiding van samenzweerderige verzinsels gaat snel via Facebook en andere sociale platformen die onverantwoordelijk veel ruimte geven aan extremisten en valse profeten. Zo krijgen obscure en misleidende verhalen een groot bereik, die vaak nog worden uitvergroot door artiesten, sporters en andere beroemdheden. Traditionele media doen mee aan die verspreiding, omdat ze ook clicks willen verdienen met extremistische en wilde verhalen.
Complotdenkers met een diep wantrouwen in overheden en wetenschap combineren moeiteloos zeer tegenstrijdige overtuigingen: het virus is verzonnen om ons bang te maken, maar tegelijkertijd ontwikkeld in een (Chinees) lab.
Of: het virus is ontwikkeld door Bill Gates, wordt verspreid via het G5-netwerk, het al lang bestaande vaccin wordt geheimgehouden want farmaceutische bedrijven en overheden wachten opzettelijk tot ze iedereen met het vaccin een chip kunnen implanteren. Volgt u het nog?   
Coronagerelateerde mis- en desinformatie wordt gekenmerkt door simplistisch zwart-witdenken en een anti-establishmenttoon, gekoppeld aan de stellige overtuiging dat de complexe covid-19-pandemie eenvoudig is op te lossen. Dat simplisme is voor velen aantrekkelijker dan de complexe, incrementele besluitvorming van bestuurders en wetenschappers die ook nog spreken over twijfel en ‘probabiliteit’. Het gevolg is dat complotdenkers zich minder aan de richtlijnen houden en een gevaar voor de eigen en volksgezondheid zijn.

Desinformatie verspreidt zich net zo snel als het coronavirus zelf

De verspreiding van misinformatie, aangewakkerd door complotdenken, brengt grote gezondheids- en economische risico’s met zich mee en ondermijnt onze democratie. Daarom moet het ‘desinformatievirus’ worden bestreden. Overheden en gezondheidsinstanties moeten misinformatie in real time opsporen en de leugenaars ontmaskeren. In een democratie kun je mensen niet de mond snoeren, maar ook mag je niet ongestraft dingen roepen als dat grote risico’s oplevert voor anderen.