Denk aan ouderen met een vraag naar extra begeleiding en/of zorg, lichamelijk en verstandelijke gehandicapten, mensen van maatschappelijke opvang (zoals dak- en thuislozen, bewoners van blijf-van-mijn-lijfhuizen) en GGZ  (beschermd wonen, begeleid zelfstandig wonen). 

Maatschappelijke opgaven voor gemeenten

De komende jaren zullen raadsleden en wethouders zich buigen over vraagstukken rondom dienstverlening aan inwoners met zorg op maat. De rijksoverheid bevordert al enkele decennia dat ouderen en mensen met lichamelijke en verstandelijke beperkingen langer thuis blijven wonen. Ouderen willen ook zo lang mogelijk in hun eigen omgeving blijven wonen en regie houden over hun eigen leven. Om dit voor elkaar te krijgen, moet het woningaanbod op de vraag zijn toegesneden, de zorg moet zelfstandig wonen mogelijk maken, de inrichting en voorzieningen in de wijk moeten op orde zijn en er moet sprake zijn van acceptatie door de wijkgenoten.

Betaalbare woningen 

De woningen moeten betaalbaar worden gebouwd en betaalbaar blijven. Een groot deel van mensen met zorgvraag heeft een laag inkomen en is hierdoor aangewezen op goedkope huisvesting. Er is soms sprake van schulden. Daarnaast kunnen de hoge woonkosten de uitstroom uit (nog duurdere) intramurale voorzieningen bemoeilijken. Maar de opgave is niet alleen gericht op kwetsbare mensen, maar gaat ook over de vraag hoe inwoners gefaciliteerd worden om zelf maatregelen te nemen om langer in de eigen omgeving te kunnen blijven wonen.  

Domeinen zorg en wonen moeten samenwerken

Gemeenten hebben sinds de decentralisaties (Wmo 2015) en de invoering van de Woningwet 2015 een belangrijke rol in deze opgave. De gemeente bouwt zelf geen huizen. De gemeente moet samenwerken met ketenpartners (corporaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars) en met andere gemeenten in een regio. Uit de praktijk blijkt de eerste stap lastig te nemen. De domeinen zorg en wonen binnen de gemeente moeten samenwerken. De verbinding leggen tussen deze werelden is voor deze opgave zeer belangrijk en dat blijft de komende raadsperiode. 

Doelstellingen regeerakkoord

In het regeerakkoord Rutte IV staan doelstellingen over wonen. (‘Wonen in een goed, duurzaam en betaalbaar huis in een leefbare wijk is een eerste levensbehoefte’): 

• Het versnellen van de woningbouw tot rond de 100.000 woningen per jaar en ernaar streven dat ten minste 2/3 van de woningen betaalbare huurwoningen en koopwoningen tot aan de grens van de Nationale Hypotheekgarantie zijn.
• Speciale aandacht geven aan de bouw van woningen voor starters, senioren en middeninkomens. Met het oog op de acute tekorten aan woningen voor studenten, spoedzoekers, arbeidsmigranten en daklozen is het streven om jaarlijks 15.000 tijdelijke woningen te bouwen en 15.000 eenheden extra te bereiken via transformatie van kantoren tot woningen.
• Creëren van meer ruimte voor alternatieve woonvormen en coöperatieve woonprojecten die door bewoners zelf worden ontwikkeld. Het rijk neemt meer verantwoordelijkheid voor de huisvesting van statushouders door met regionale afspraken over tijdelijke woningen de druk op gemeenten te verlichten. Procedures voor het plaatsen van tijdelijke woningen worden verder vergemakkelijkt.   

Aan de slag 

Hoe en waarmee kunt u in 2022 concreet aan de slag?

• Begin als nieuwe gemeenteraad op tijd met het vaststellen van de prioriteiten. Wat zijn de belangrijkste opgaven als het gaat om wonen, begeleiding en zorg? Veel beleidsplannen worden voor 4 jaar opgesteld, voor veel relevante onderwerpen begint in 2023 een nieuwe cyclus. Zorg voor een gedegen analyse van de problematiek. Laat u uitgebreid informeren over de vraagstukken waar wonen, begeleiding en zorg een rol spelen.
• Bij het starten van een nieuw college kunt u als raadsleden en wethouders met elkaar afspreken dat u een verbinding gaat leggen tussen het lokaal woonbeleid en het lokaal zorgbeleid. Bijvoorbeeld door dwarsverbanden te leggen tussen het woonbeleid en het zorgbeleid, samenwerking tussen verschillende professionals te stimuleren of een wethouder aan te stellen die voor wonen en zorg verantwoordelijk is. Op die manier kunt u ervoor zorgen dat het woon- en zorgbeleid elkaar waar mogelijk versterken om mensen op maat te begeleiden.
• Zorg voor goede informatie en communicatie met inwoners rond wonen met begeleiding en zorg, en bewustmaking van de mogelijkheden voor ondersteuning en eigen initiatief.
• Maak aan gemeentelijk beleid gekoppelde prestatieafspraken met corporaties, huurdersorganisaties, aanbieders van zorg en ondersteuning, werk aan een integrale visievorming, in de woonvisie en in het Wmo-beleidsplan (m.n. beschermd wonen).
• Met een gebiedsgerichte aanpak rond wonen met begeleiding en zorg in samenwerking met partners.
• Met versterking van de samenwerking tussen professionals om vroegtijdig te signaleren dat bewoners ondersteuning of zorg nodig hebben of deze zorg en begeleiding te kunnen bieden. Denk aan de mantelzorgers, de Wmo-consulent en schuldhulpverleners, de wijkteams, wijkverpleging, huisarts, zorgaanbieders, corporaties.
• Met versterking van de relatie met zorgverzekeraars en de regionale samenwerking tussen gemeenten onderling, m.n. rond beschermd wonen en woonruimteverdeling.
• Met het faciliteren van initiatief via ruimtelijke kaders als bestemmingsplannen en het beschikbaar stellen van locaties en accommodaties.
• Vergeet de regio niet: veel zorg moet regionaal worden ingekocht, ook zijn er vaak veiligheidsvraagstukken die op bovenlokaal niveau worden besproken. Bewaak dat de afspraken die daar worden gemaakt aansluiten op de eigen doelstellingen. Gebruik de gemeentelijke beleidsplannen om daar invloed op uit te oefenen. 

Wat doet de VNG?

Bij de VNG zijn de aanbevelingen van het rapport ‘Een thuis voor iedereen’ omgezet in een programma. Binnen het programma wordt integraal samengewerkt met diverse partners. Een veilige maar vooral inclusieve wijk is ook het doel van het programma. Daarnaast is er een Taskforce Wonen en Zorg. De focus ligt hier meer op de zorg, maar het doel wordt alleen behaald als ook aan de voorwaarde van voldoende passende woningen met zorg, wordt voldaan. De Lokale Monitor Wonen (op Waarstaatjegemeente.nl) wordt door ons jaarlijks met nieuwe cijfers en data geactualiseerd.

Meer informatie 

Kijk voor meer informatie op de VNG-site:

• Wonen en zorg