In sneltreinvaart nam architectuurhistoricus Marinke Steenhuis de bezoekers van het VNG Jaarcongres mee in een reis door de tijd. Het Groene Hart was en is een ijzersterk merk. Anders dan de naam doet vermoeden, is het niet alleen ‘groen’ in de zin van veel weilanden, er zijn ook steden ontstaan. In het verleden en ook nu nog zijn de stedelijke en de plattelandseconomie nauw met elkaar verweven.

Ruimte en recreatie

Vroeger waren het de touwbanen, de steenbakkerijen en de graanmaalderijen die op het platteland moesten voorzien in de vraag naar deze producten in de steden, nu voorziet het platteland in de vraag naar ruimte en recreatie van de stedelingen. Dankzij een fijnmazig netwerk van rivieren en trekvaarten liepen de economieën in elkaar over. Tot wederzijds profijt. ‘In de zestiende eeuw telde Bodegraven twee leesgezelschappen. Twee, in wat toen een klein dorp was. Maar wel een dorp met een hoog ontwikkelde bevolking, dankzij de trekvaart en de vele contacten met de steden.’
Die verwevenheid betekende ook dat de inwoners van het Groene Hart minder op elkaar zijn aangewezen dan bijvoorbeeld die van de hoge zandgronden in het noorden en oosten van het land. Steenhuis: ‘De mensen zijn anders en dat zie je terug. Het naoberschap is in het Groene Hart nooit van de grond gekomen.’

Voltaire

Ze suggereerde dat dat te maken had met de handelsgeest van ‘de Hollander’. Die was ook Voltaire opgevallen, in de zeventiende eeuw typeerde hij Hollanders als ‘een vrij en op winst belust volk dat, als het daar de kans voor zou krijgen, zelfs de lucht en het water zou verkopen’.
Over de toekomst van het Groene Hart kon Steenhuis nog weinig zeggen, maar dát het gaat veranderen staat vast. Dat gebeurt nu al, met de oprukkende metropolen van de Randstad die aan de randen van het Groene Hart knabbelen, en met nieuwe woonwijken die in harmonie met het water leven.
De burgemeester van Gouda bijvoorbeeld, Pieter Verhoeve, woont in een nieuwbouwwijk die voor een kwart uit water bestaat. Ja, gaf hij toe, hier bouwen is een risico, ‘maar wie geen stilstand wil moet risico’s durven nemen.’