Leidschendam-Voorburg heeft voor het komend halfjaar 5 miljoen euro extra begroot om de financiële gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Het is incidenteel geld dat een fors gat slaat in de begroting, zegt wethouder financiën Jan-Willem Rouwendal (ChristenUnie-SGP). ‘We halen dit uit de reserves.’

Een werkgroep, met vertegenwoordigers van alle overheidslagen, inventariseert wat de financiële gevolgen zijn van de coronacrisis voor gemeenten, waterschappen en provincies: waar vallen de inkomsten tegen, en waar lopen de kosten op? Voor de zomer moet daar duidelijkheid over zijn, dan moet ook duidelijk zijn in hoeverre het Rijk de gemeenten tegemoetkomt voor de extra kosten. De VNG zet in op volledige compensatie van alle kosten die gemeenten extra maken.

Leidschendam-Voorburg was goed op weg om zijn begroting, met een omvang van ongeveer 200 miljoen euro, in 2022 sluitend te krijgen. ‘We hebben de afgelopen jaren hard bezuinigd’, zegt Rouwendal. De coronacrisis gooit nu roet in het eten. Belastinginkomsten zijn lager, de uitgaven hoger. Leidschendam-Voorburg heeft de huren opgeschort van bijvoorbeeld sportverenigingen, musea en culturele instellingen, maar ook voor wijkcentra en Stichting Vluchtelingenwerk. Daarnaast is er bijvoorbeeld extra begeleiding ingeboekt voor schoolgaande kinderen en noteert de coronabegroting minnen bij de belastingen en andere inkomsten: 100.000 euro lagere inkomsten uit de toeristenbelasting, 50.000 minder aan marktgelden en 50.000 minder inkomsten uit de verhuur van reclameborden op straat.

Enecogeld

‘Het is een geluk bij een ongeluk dat we net de aandelen van Eneco hebben verkocht’, zegt Rouwendal. Leidschendam-Voorburg hield 138 miljoen euro over aan de deal met het Japanse Mitsubishi. ‘Maar dat is incidenteel geld. We hebben grote moeite om structureel de begroting op orde te krijgen, bijvoorbeeld door kostenoverschrijdingen in de zorg en door het abonnementstarief in de Wmo.’

Het Rijk trekt 15 miljard euro uit om de eerste gevolgen van de plotselinge crisis te lijf te gaan. Een van die maatregelen is de Tozo-regeling, waarin de tijdelijke bijstand voor zelfstandigen wordt geregeld. Die regeling, goed voor 3,8 miljard, wordt op basis van voorschotten volledig door het Rijk gefinancierd, maar uitgekeerd door gemeenten. Zo zijn er meer maatregelen, maar over nog niet alles zijn afspraken gemaakt.

Toeristenbelasting

De financiële situatie van veel gemeenten is penibel. Corine Hoeben van het COELO in Groningen onderzocht de belastinginkomsten van gemeenten. Zij maakt zich vooral zorgen over gemeenten die hoge inkomsten hebben begroot uit de parkeerbelasting en de toeristenbelasting. ‘Die gaan fors tegenvallen dit jaar,’ zegt ze. Negentig gemeenten hadden meer dan 1 miljoen euro aan inkomsten uit de parkeerbelasting begroot, 47 gemeenten rekenden aan het begin van dit jaar op ruim een miljoen aan toeristenbelasting.

Gemeenten hebben weinig knoppen om aan te draaien om de inkomsten te vergroten, en gedurende het jaar mogen de belastingtarieven niet verhoogd worden. De kans is daardoor aanzienlijk dat, zonder compensatie van het Rijk, gemeenten de ozb volgend jaar fors moeten verhogen, zegt Hoeben.

Bijstand

‘Ook bij ons zullen de kosten oplopen, we zijn nu aan het uitzoeken in welke mate’, zegt wethouder financiën Marinka Mulder (PvdA) van Renkum. ‘We hebben veel hotels in onze gemeente, dus dat gaan we zeker voelen. En we verwachten een enorme toename in de bijstand. We zetten ook meer boa’s in, en extra personeel om alle vragen van inwoners te beantwoorden. We administreren dat allemaal netjes, en hopen dat de werkgroep met een goede oplossing komt.’

Met een aantal Gelderse collega’s stuurde Mulder een brief aan het kabinet met de oproep om het gemeentefonds tijdelijk te bevriezen. Die corona-uitgaven tellen niet mee voor de trap-op-trap-afsystematiek uit het fonds. ‘Dat begrijpen wij’, zegt Mulder. ‘Maar wij verwachten dat de reguliere investeringen van het Rijk achterblijven.’

Daling accres

Die vrees wordt gestaafd door de ramingen die het Centraal Planbureau in maart uitbracht, vóór het uitbreken van de coronacrisis. Door de te verwachten recessie zullen de onderbestedingen van het Rijk toenemen, is de vrees. Mulder: ‘Daardoor daalt het accres en komen wij toch weer met een tekort uit. En het is voor gemeenten al geen vetpot.’

Het steekt, zegt Mulder, dat het Rijk de laatste jaren steevast minder geld uitgeeft dan begroot, en dat de rijksbijdrage aan gemeenten daardoor in de praktijk ook altijd lager uitvalt. ‘Daar zijn we nooit voor gecompenseerd.’

Dat ziet ook Hoeben van het COELO. ‘Bij de rijksoverheid klotst het geld tegen de plinten, maar gemeenten hebben geen vet meer op de botten. Incidenteel zullen gemeenten gelukjes hebben, zoals de inkomsten van de Eneco-verkoop bij de 44 gemeenten die aandeelhouder waren, maar over het algemeen hebben ze het erg lastig.’