Bosuitjes, boontjes, courgette, pompoen, rode biet, mais, radijsjes, andijvie, knolvenkel, prei en sla. Het afgelopen seizoen hebben leerlingen uit groep 6 en 7 van Brede School Noorderpolder Theo Thijssen in Zierikzee een heleboel groenten voorbij zien komen. Maar ook allerlei soorten kruiden en bloemen. Ze hebben pizza’s gemaakt met tomaten en basilicum uit eigen tuin, mocktails met zelfgekweekte venkel en ze maakten verzachtende zalf van goudsbloemen. 
‘Dat leren ze allemaal in onze lessen’, vertelt Janneke Donkers, projectleider bij Natuur- en Milieueducatie Schouwen-Duiveland. ‘Schooltuinen zijn een goede manier om kinderen in aanraking te brengen met de ­natuur en biodiversiteit en om ze te leren over de herkomst van voedsel en gezonde voeding.’ 
In 2023 is Natuur- en Milieueducatie Schouwen-Duiveland samen met het onderwijs en verschillende partners, waaronder de Imkersvereniging en IVN Natuureducatie, gestart met de uitvoering hun gezamenlijke droom: het vergroenen van alle schoolpleinen op Schouwen-Duiveland en het aanleggen van schooltuinen voor alle leerlingen, inclusief professioneel schooltuinonderwijs. ‘Dit jaar was ons pilotjaar’, vertelt Donkers, ‘waarin we met vier scholen zijn begonnen. De komende twee jaar gaan we ons vergroeningstraject ook op de resterende scholen uitvoeren.’

Wij vinden het belangrijk dat kinderen weten waar hun voedsel vandaan komt

Beslissers

Het aanleggen van een schooltuin komt tegemoet aan een heleboel gemeentelijke opgaven. ‘Als gemeente vinden wij het belangrijk dat kinderen weten waar hun voedsel vandaan komt, hoe het groeit en wat er mis kan gaan’, zegt wethouder duurzaamheid Ankie Smit (GroenLinks). ‘Het schooltuinenproject leidt tot bewustwording. Als je de tegels uit het schoolplein haalt en er groen voor in de plaats zet, geeft dat verkoeling. Als je niet goed voor de bodem zorgt, kun je ook geen voedsel verbouwen. Maar ook: wat is het gevaar van verzilting voor de bodem? Dat speelt hier in onze omgeving. Dat soort kennis is belangrijk. Want de kinderen van nu zijn de beslissers, de ondernemers en de medewerkers van de toekomst. Het schooltuinenproject draagt bij aan een groene mindset en geeft een generatie kinderen de kans om groen te ervaren en te beleven.’ 
Bijzonder is dat alle basisscholen op Schouwen-Duiveland meedoen. Niet alleen de koepelorganisaties, maar ook de eenpitters. Smit: ‘Zo kunnen wij als gemeente een totaalplan cofinancieren en trekken we geen enkele school voor. Dat maakt het voor ons een interessant project.’

Betaalde kracht

De in totaal 800.000 euro die de gemeente in het schooltuinenproject steekt, komt uit verschillende potjes, waaronder het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), de Tijdelijke impulsregeling klimaatmaatregelen, een bedrag dat al stond voor het vergroenen van de schoolplein en een deel uit de algemene middelen. Naast financiering vanuit de gemeente dragen ook de scholen zelf bij aan de realisatie van de schooltuinen en schoolpleinen. ‘Professionele krachten doen de coördinatie, het beheer en onderhoud’, aldus Donkers. ‘Ook daar is budget voor.’ 
Als het vakantie is en de schooltuinlessen tijdelijk stilliggen, is er gelukkig iemand aanwezig die zorgt dat de tuin er goed bij blijft liggen. ‘Dat is écht de borging van het project’, vindt ook Smit. ‘In het verleden zijn er heel wat schooltuinen geweest, maar ook weer gestopt. Als je werkt met leerkrachten, vrijwilligers en ouders, dan is het lastig om zoiets gaande te houden. De vrijwilliger stopt, de leerkracht gaat met pensioen of heeft een andere baan en de ouders hebben geen tijd meer of hun kind gaat naar het voortgezet onderwijs. Dan valt de schooltuin als een kaartenhuis in elkaar. Juist die borging binnen een professionele organisatie houdt de boel staande.’

Leerlingen die in de klas bijvoorbeeld druk en wiebelig zijn, zie je in de schooltuin helemaal opfleuren

Opfleuren

De opbrengst tot nu toe? Drie schoolpleinen in Bruinisse en een in Zierikzee zijn al vergroend en er zijn gezamenlijke schooltuinen aangelegd. ‘Die zijn bedoeld om alle leerlingen van groep 6 en aansluitend groep 7 een schooltuinjaar aan te bieden’, gaat Donkers verder. ‘Mét ondersteuning door een professionele kracht vanuit Natuur- en Milieueducatie Schouwen-Duiveland.’ 
Eens in de twee weken hebben de leerlingen anderhalf uur schooltuinles, gewoon onder schooltijd. ‘Iets buiten het klaslokaal doen, is natuurlijk altijd leuk’, zegt Donkers. ‘Maar we zien dat kinderen buiten ook echt anders leren. Leerlingen die in de klas bijvoorbeeld druk en wiebelig zijn, zie je in de schooltuin helemaal opfleuren. Naast natuurlijk de inhoudelijke kant van het tuinieren, leren ze ook andere belangrijke zaken als samenwerken, geduld hebben en delen. Dat laatste is ook heel belangrijk. Soms zit het bij de een mee en bij de ander tegen. Dan heeft een slak bijvoorbeeld alles opgegeten. Dat is ook de natuur. De oogst delen we altijd met elkaar.’

Pompoensoep

Niet alleen aan de groene gezondheid en het klimaat is gedacht, maar ook aan de inbedding in de wijk. ‘Door de schooltuinen aan te leggen in de buurt van seniorencomplexen, slaan we twee vliegen in een klap’, aldus Smit. ‘Zo hebben de schooltuinen ook een sociale functie in de buurt. Veel ouderen in de omgeving hebben vroeger ook getuinierd of hebben een agrarische achtergrond en weten er heel wat van af. Hoe leuk is het dan om samen te praten over de moestuin en over wat zij nog weten van vroeger. Zo ontstaan mooie gesprekken. De kinderen gaan langs de deur met een kopje zelfgemaakte soep van de pompoenen uit eigen tuin. En tijdens feestelijkheden en op bijzondere momenten worden de senioren ook uitgenodigd. Dat helpt bij het vergroten van de leefbaarheid en het sociale gebeuren in de wijk. Hetzelfde geldt voor de groene schoolpleinen. Die zijn gedeeltelijk ook buiten schooltijd open, dus iedereen kan er heen en de hele buurt kan ervan genieten.’