Het ultrarechtse kabinet heeft de spreidingswet in de prullenbak gegooid. In plaats daarvan wil asielminister Faber dat provincies en gemeenten ‘bij toerbeurt’ extra asielzoekers opvangen wanneer het aanmeldcentrum in Ter Apel vol is. Wat het verschil en voordeel is van ‘rouleren’ boven ‘spreiden’, begrijp ik niet, maar ik ben natuurlijk minder slim dan Faber. Wellicht krijgt ook uw gemeente binnenkort een toerbeurt om vluchtelingen tijdelijk op te vangen. Dat heeft het kabinet democratisch besloten. Dat heeft immers een duidelijk mandaat van de kiezers om immigratie te beperken.

Hier stuiten we echter op het probleem van het populisme: de botsing tussen legitimiteit (doen wat het volk wil) en legaliteit (het respecteren van wetten en internationale verdragen). Vooral op het gebied van asiel en immigratie willen veel mensen dingen die niet mogelijk zijn binnen de bestaande wettelijke afspraken, zoals internationale verdragen. Dit veroorzaakt staatsrechtelijke en politieke spanningen doordat de publieke opinie (legitimiteit) in conflict komt met de juridische verplichtingen van de staat (legaliteit).

Ultrarechts wil weer grenscontroles invoeren, maar door het EU-lidmaatschap is die mogelijkheid beperkt tot enkele maanden. We hebben binnen de EU immers afspraken over vrij verkeer van personen en goederen. Burgers eisen naast striktere grenscontroles ook dat sommige groepen vluchtelingen (lees moslims) worden geweigerd. Dat is hun goed recht in termen van politieke vrijheden (legitimiteit), maar de staat is gebonden aan internationale verdragen, de Grondwet en antidiscriminatiewetten. Als land zijn wij verplicht om vluchtelingen op te vangen en te beschermen (legaliteit).

Populisten weten de botsing tussen legitimiteit en legaliteit vilein uit te buiten

Populisten weten deze botsing tussen legitimiteit en legaliteit vilein uit te buiten door te beweren dat de ‘wil van het volk’ altijd boven bestaande wetten en verdragen moet gaan. Ze eisen dat de democratische wil direct in beleid wordt omgezet, ook als dit indruist tegen wetgeving of fundamentele rechten. Die juridische kaders, internationale vluchtelingenverdragen en antidiscriminatiewetgeving zijn ons immers opgelegd door een ‘woke politieke elite’, ongekozen bureaucraten en diplomaten. Sommige populisten stellen zelfs dat de elite met opzet wetten maakt die strijdig zijn met wat het oorspronkelijke volk daadwerkelijk wil, omdat ze het volk wil vervangen met meer ‘gehoorzame’ immigrantengroepen. 

Populisten hebben altijd dezelfde oplossing om te ontkomen aan deze botsing: een noodtoestand of crisis uitroepen en buitenwettelijke maatregelen nemen. Nood breekt wet! NSC-Kamerleden durven deze ondermijning van onze rechtsstaat, die juist bedoeld is om minderheden en grondrechten te beschermen, geen halt toe te roepen. Ik hoop dat u dat in uw gemeenteraad wel durft.