Moedig, noemt burgemeester Tjarda Struik de gemeenteraad van ‘haar’ Leiderdorp. Vorig jaar kozen de raadsleden haar als burgemeester, met haar ‘omgekeerde zeven vinkjes’: jong, vrouw, een achtergrond als ondernemer, als influencer zeer actief op sociale media en o ja, ook nog bijna blind.
Binnenkort is Struik een jaar burgemeester van Leiderdorp. Dat bevalt haar zeer. ‘Ik vind het echt heel leuk, en soms ook heel moeilijk’, zegt ze. ‘Afgelopen weekeinde fietste ik op de tandem door het dorp. Dan komen er veel inwoners naar me toe. Voor hen betekent het al iets dat ik me nu toevallig burgemeester mag noemen en naar hen luister. Er zit nog echt een soort magie om het burgemeesterschap. Dat vind ik wel mooi. Soms is het ingewikkeld, dan zitten hier boze mensen aan tafel die me wel eerst moeten begeleiden naar mijn stoel. Dat is best even raar, maar het helpt als je vervolgens een goed gesprek hebt, ook al kun je niet iedereen helpen.’ 
Haar benoeming zorgde een jaar geleden voor veel media-aandacht. Struik genoot op sociale media met haar filmpjes als ‘blindfluencer’ al enige bekendheid. In de filmpjes laat ze op soms komische wijze zien waar ze met haar visuele beperking zoal mee te maken krijgt in het dagelijks leven. In interviews had ze al eens aangegeven burgemeester te willen worden. ‘Dat er zoveel aandacht voor mijn benoeming was, had ik niet verwacht,’ zegt ze nu. ‘Het explodeerde echt.’

Ziet u uzelf als een rolmodel voor andere mensen met een beperking?
‘Ja. Ik vind het belangrijk, en wil ook een rolmodel zijn. Ik was zelf altijd erg ambitieus, maar ik had geen goede voorbeelden van mensen met een beperking. Ik vind dat ik erover moet blijven praten. Al heb ik soms de neiging om het nu vooral te willen hebben over mijn capaciteiten en vaardigheden, en niet over de beperking. Maar ja, dan ben je weer minder zichtbaar voor anderen. Ik spreek op straat heel veel ouders van wie de kinderen burgemeester willen worden, omdat ze zien dat het binnen handbereik is als je je best ervoor doet.’
In februari, na haar eerste honderd dagen als burgemeester, schreef Struik, die eerder al gemeenteraadslid was in Zeist, een brief aan de Leiderdorpers. Naast complimenten voor haar dorp bevat de brief ook een standje aan die inwoners, die nog iets te vaak het ‘ik’ verkiezen boven het ‘wij’, en een opdracht aan het gemeentebestuur: houd het eenvoudig. ‘We hebben alles in de bestuurlijke wereld wel heel ingewikkeld gemaakt’, schreef Struik in haar honderddagenbrief. ‘Of we doen over van alles heel ingewikkeld.’

Wat maakt dat het lokaal bestuur zo ingewikkeld is?
‘Kijk alleen al naar de woorden die we gebruiken. Soms denk ik echt “waar gaat het over?” En als ik het als bestuurder al heb, hoe moet het dan zijn voor de mensen op straat? We hadden laatst een informatiebijeenkomst voor mensen die misschien de gemeenteraad in willen. Toen betrapten we ons erop dat we heel veel termen gebruiken die niemand snapt. Dat begint al met woorden als motie en quorum, maar er is veel wolliger taalgebruik. Kijk, overal waar gewerkt wordt heb je jargon. Dat hoort erbij. Alleen buiten dit gemeentehuis begrijpen ze ons helemaal niet. Ik merk het ook in de filmpjes die ik maak voor sociale media. De aandachtsspanne van mensen is tegenwoordig heel kort, toch moet ik de hoofdboodschap kwijt kunnen. Dan moet het eenvoudig, anders komt het niet over.’

Gaat het dan alleen om de communicatie, of ook om hoe de procedures zijn ingericht?
‘Ja, ook. Door schade en schande zijn we erachter gekomen dat sommige mensen misbruik maken van de regelingen die we hebben. Vanuit dat beeld zijn we alles gaan bekijken. Omdat 1 procent van de mensen misschien ergens misbruik van maakt, kunnen we beter alles goed vastleggen in formulieren. Ja, dan snap ik dat mensen moe worden van alle procedures.’

Buiten het gemeentehuis begrijpen ze ons helemaal niet

Wat kunt u hieraan doen als burgemeester?
‘Als we een overleg hebben, binnen de gemeente of in de regio, dan zeg ik er vaak wel wat van. Kan iemand goed uitleggen wat de mensen die hier niet aan tafel zitten hieraan hebben? Wat staat hier nou eigenlijk? Dat blijf ik elke keer benoemen. Ik kan het niet in mijn eentje veranderen, maar de aanhouder wint.’

U twijfelde in uw honderddagenbrief nog: dóén gemeenten heel ingewikkeld, of ís het ook heel ingewikkeld? Weet u al wat het is?
‘Het klopt allebei. Ik zal een voorbeeld geven. In onze APV staat dat je je camper maar drie dagen voor de deur op straat mag laten staan. Dan kan handhaving na drie dagen een boete uitschrijven. Maar je kunt ook even vragen wat er speelt. Is er een probleem waardoor die camper niet weg kan? Als je even meedenkt, kan het probleem soms zo opgelost zijn. 
‘Vanwege mijn beperking ben ik gewend dat dingen vaak niet kunnen zoals je zou willen. Maar ik kijk dan altijd hoe het wél zou kunnen. Kun je eromheen, kun je de situatie anders interpreteren? Als burgemeester moet je soms tegen het sentiment in durven te gaan, om keuzes te maken die niet altijd even geliefd zijn. Dat geldt ook voor de ambtenaren. Er zijn mensen die net even anders geholpen moeten worden. Altijd weer dat opgeheven vingertje is ook niet goed. Het gaat om goed luisteren en om goed uit te leggen waarom iets niet kan. Dat is voor ons soms ook mega-irritant.’

U was panellid bij het afscheid van burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam. Daar zei u: voor een burgemeester is het menselijk contact heel belangrijk. Kunt u dat toelichten?
‘Dat vindt elke burgemeester, dus daar ben ik niet uniek in. Maar wat ik mis, is dat je jezelf moet zijn als burgemeester. In het begin dacht ik soms dat ik een rol moest spelen: dat je het als burgemeester zo en zo moest doen. Dat is niet zo. Ik geloof erin dat je jezelf moet zijn. Dan loopt het contact veel beter. Als ik op straat loop, merk ik dat mensen een groot bullshit­filter hebben. Die merken echt wel of je een rol speelt of niet. Zeker de jongere generaties trappen daar niet in. Dat merk ik ook op sociale media.’

Mensen hebben een groot bullshitfilter

Welke impact hebben de filmpjes die u post op TikTok en Instagram? 
Mensen die ik tegenkom zeggen heel vaak dat ze het idee hebben dat ze me al kennen, omdat ik op Instagram zit. In die filmpjes breng ik de binnenwereld van een gemeentehuis naar buiten. Maar er zijn ook mensen die vinden dat het echt niet kan wat ik doe. Die twijfelen of ik door de filmpjes nog wel gezag heb en of mensen nog wel respect voor me hebben, omdat ik in de filmpjes een pak van een boa aantrek bijvoorbeeld en daar grapjes over maak. Ik vind dat het past, en dat ik doordat ik mezelf kan zijn daarmee ook gezag kan hebben.’

Het zijn wel vooral filmpjes over de leuke aspecten van het burgemeesterschap. Niet over de ellenlange vergaderingen die er vast ook zijn.
‘Nee, maar daar refereer ik ook aan in de filmpjes. Laatst heb ik met mijn dochter een filmpje gemaakt om te laten zien hoe raar zo’n raadsvergadering eigenlijk is, met alle regels die erbij horen: “Ik geef nu het woord aan Cecilia”, waarna ze vertelt wat ze gedaan heeft die dag. We hebben er hard om gelachen, maar het is eigenlijk best gek dat we zulke regels nodig hebben. Ik snap het wel, anders gaat iedereen door elkaar kletsen. Maar als je als inwoner voor het eerst in een raadzaal zit, is het wel even gek. Ik weet nog dat ik als raadslid voor het eerst in de raadzaal zat en bijna niet op het knopje durfde te drukken van de microfoon. Die manier van werken is voor veel inwoners ver weg. Dat merkte ik ook bij de bijeenkomst met de potentiële raadsleden. Gelukkig was die bijeenkomst heel laagdrempelig.’ 

Het klinkt alsof u af en toe wat ongeduldig bent. Gaat het u niet allemaal te langzaam?
‘Ja, ik kan een mooi antwoord geven, maar ik denk dat dat wel zo is. Dat had ik ook al als raadslid. Het gaat gewoon niet zo snel als je zou willen. Wat ik kan doen, is mezelf blijven. Kijk, de procedures zijn niet zo snel veranderd, de communicatie ook niet. Wel kan ik op straat gewoon met onze inwoners praten, onze wethouders ook. Op die manier kan ik er ook voor de inwoners zijn. Dat zit ook al in de kleine dingen die ik snel kan oplossen. Die dingen heb ik ook wel nodig. Ik kan niet ineens de hele wereld veranderen, maar ik kan er wel aan bijdragen dat er verandering is.’