De ontwikkelingen in de wereld volgen elkaar in duizelingwekkend tempo op, de panelen van de geopolitiek zijn aan het schuiven. Raadsleden, zegt het Eindhovense raadslid Tjeerd Ritmeester (PvdA), zouden zich meer moeten bezighouden met wat er elders in de wereld gebeurt. Lokale politici, stelde Ritmeester twee jaar geleden in een opiniestuk in NRC, voelen zich vaak onwennig wanneer de discussie over andere landen gaat: ‘Wat weet een gemeenteraad nu over internationale kwesties? Zijn alle belangen goed afgewogen? Is het überhaupt iets dat op raads­niveau besproken moet worden? Om de laatste vraag direct te beantwoorden: ja. Dat moeten we zeker.’
Hij staat nog steeds achter die woorden. Raadsleden zitten vaak vast in de cocon van het gemeentebestuur, in de kaders van de stukken die ze voorgelegd krijgen. ‘Die gaan meestal niet verder dan de gemeentegrens. Maar daarbuiten gebeurt van alles waar je niet per se iets van hoeft te vinden, maar je moet er wel van weten om erop in te kunnen spelen’, zegt hij.

Je moet er wel van weten om erop in te kunnen spelen

Vriendschapsband

In november 2022 verbrak de gemeenteraad van Eindhoven de 35 jaar oude vriendschapsband met de Chinese stad Nanjing, vanwege de mensenrechtenschendingen door China. Dat was de aanleiding voor Ritmeesters stuk in NRC. Onlangs boog de raad zich, op verzoek van inwoners, over het Palestijns-Israëlische conflict. ‘Dan merk je dat sommige partijen het moeilijk vinden om zich uit te spreken omdat de situatie zo complex is. In het geval van China was het veel concreter, juist vanwege onze directe vriendschapsband met China. Sindsdien merk je wel dat de raad zich bewuster is geworden van de internationale context.’
Heel verrassend is dat niet. Eindhoven, met wereldspeler ASML, is een factor in het geopolitieke spel sinds er onder druk van de Verenigde Staten een verbod kwam om de meest geavanceerde chipmachines naar China te exporteren. Dat was een duidelijk voorbeeld van een buitenlandse keuze die de lokale economie raakt. ‘De vraag is dan, hoe positioneer je je als stad? Daar is een strategie voor nodig. Amsterdam, Den Haag en ook Antwerpen hebben zo’n strategie, Eindhoven niet.’

Vlag

VNG-voorzitter Sharon Dijksma zei afgelopen januari in VNG Magazine dat gemeenten steeds meer de impact van crises elders in de wereld ondervinden: ‘Wat er internationaal gebeurt, is tot in de buurthuizen voelbaar.’ Daar is Ritmeester het roerend mee eens. ‘De inwoners zijn ook steeds internationaler. Vaak letterlijk, zoals expats en migranten, maar eigenlijk iedereen heeft via X of andere sociale media een beeld van wat er in de wereld gebeurt en heeft daar een mening over. Hoe ga je daar als gemeente mee om? Veel steden hebben gemerkt hoe iets eenvoudigs als het hijsen van een vlag tot discussie kan leiden. Toen wij de Oekraïense vlag ophingen, waren er mensen die ’m naar beneden wilden halen. In andere steden waren er discussies na de terroristische actie van 7 oktober 2023 en de oorlog die daarop volgde: als je de Israëlische vlag ophangt, waarom de Palestijnse dan niet? Als zoiets simpels als een vlag al zoveel losmaakt, zegt dat iets over de invloed van het buitenland op een gemeente en de lokale gemeenschap.’

Als zoiets simpels als een vlag al zoveel losmaakt, zegt dat iets over de invloed van het buitenland op een gemeente en de lokale gemeenschap

Strategie

Of een gemeente nu wel of geen internationale strategie heeft, het is belangrijk dat er mondialer wordt gedacht. Daarvoor heeft ze verschillende instrumenten. Bijna elke gemeente heeft wel een internationaal netwerk, zegt Ritmeester, in het dagelijks leven adviseur diplomatie en economische veiligheid. Is het niet rechtstreeks, zoals Eindhoven met veel buitenlandse contacten, dan wel via via met Brussel. Maak daar gebruik van, adviseert hij, om tijdig in te kunnen spelen op internationale ontwikkelingen. ‘Voor een gemeente die sterk afhankelijk is van arbeidsmigranten zijn de ontwikkelingen in Centraal- en Midden-Europa bepalend voor de stroom migranten die jouw kant opkomt. Als die stroom af gaat nemen, is het belangrijk om tijdig te weten voor welke keuzes je lokale economie komt te staan.’
Zijn eigen gemeente wil de Brainport Industries Campus kopen van de huidige Britse eigenaar. Op die campus werken zo’n tweeduizend mensen en vijfhonderd studenten in grote en kleine technologie­bedrijven aan nieuwe producten en innovaties, in samenwerking met onderwijsinstellingen. De aankoop van de campus is volgens Ritmeester niet alleen in het belang van de gemeente, maar ook van Nederland en zelfs van Europa. ‘Het is vitale infrastructuur die de economie van morgen meebepaalt. We willen niet dat die in buitenlandse handen valt. Er is heel veel geld mee gemoeid, dus de gemeenteraad moet dan wel goed geïnformeerd zijn over de belangen die hier op het spel staan.’