Deze zomer was de 2Doc-documentaire Goede moeders te zien. Verhalen over baby’s die na de geboorte bij ouders worden weggehaald. Badderende peuters die onder toeziend oog van de politie ruw van ouders worden gescheiden. Jonge kinderen die uit de klas worden gehaald en niet meer thuiskomen. Ouders die camera’s ophangen om te voorkomen dat ‘ze’ hun kind afpakken. Gebeurt dit in Nederland? Wat een impact. Wat een schade. En wat weinig gerichtheid op herstel vanuit mogelijkheden die er ook zijn.

Een week voor de documentaire publiceerden we vanuit de VNG een essay waarin we de mechanismen willen blootleggen die leiden tot uithuisplaatsingen en andere onmachtige antwoorden op sociale problemen: overlast op straat, herrie in de portiek, geweld achter de voordeur, verwarde personen. Sociale problemen die, hoe schrijnend ook, bij het leven horen en die vanuit dat gewone leven antwoord en reactie moeten krijgen. 

We noemden ons essay De makke van meldpunten, omdat de explosie aan publieke meldpunten symbool staat voor de wijze waarop we met sociale vragen en problemen omgaan. Inwoners en professionals als docenten en verpleeg- en verloskundigen gaan niet meer zelf begeleidend naast mensen staan, maar laten het over aan derde instanties, aan meldpunten.

Zorgen adresseren

Het valt hun nauwelijks te verwijten. Sterker, het is een doelbewuste keuze van politiek en beleid om hulp en ondersteuning via deze externe meldroutes op te starten. Professionals die daarvan afwijken, worden argwanend bekeken. In de documentaire verwondert iemand van Veilig Thuis zich over de vasthoudende inzet van de verloskundige voor haar cliënten. De (dreigende) uithuisplaatsingen van nieuwe baby’s, lijkt ze uit te stralen, is niet háár zaak. 

Hoe kon het zover komen? Ergens valt het idee achter meldpunten nog te begrijpen. Het geeft inwoners en professionals de gelegenheid hun zorgen en ergernissen te adresseren zodat er actie kan worden ondernomen. In de praktijk schiet het z’n doel echter volledig voorbij. Talloze schadelijke gevolgen doen zich voor: stress bij gezinnen, afnemende vertrouwensrelaties tussen reguliere professionals en cliënten, buurtbewoners die niet meer op elkaar afstappen maar alleen anoniem melden. En er is geen onderzoek dat aantoont dat een stringentere meldcultuur leidt tot minder huiselijk geweld en kindermishandeling. 

De dreiging van een formele melding hangt voortdurend boven de markt

Kernfout

De kernfout is de volledige focus op het al dan niet ingrijpen op basis van dossiervorming en vastgestelde criteria over veiligheid, toelaatbaarheid en zelfs goed ouder-, huurder- of buurmanschap. Het duurzaam naast anderen staan en vanuit die verantwoordelijkheid werken, is vervangen door onderzoek, vergelijking, beoordeling en, als er wat loos is, doorzetten naar anderen of acuut ingrijpen. Het gevolg is dat de dreiging van een formele melding voortdurend boven de markt hangt, bij alle betrokkenen.

De oplossing begint bij de erkenning dat de huidige route van het toenemend (verplicht) melden een dood spoor is. Deze erkenning heeft aanzienlijke gevolgen, waarover we graag met u het gesprek aangaan.

Onze bepleite relationele benadering is overigens niet soft. Het vraagt om stevige professionals die vanuit de relatie weten hoe te handelen en wanneer in te grijpen. De verloskundige uit de documentaire is er een mooi voorbeeld van.