Inmiddels zijn er 4 proefprojecten in Zaanstad, een stad met 157.000 inwoners. Een van die proefprojecten richt zich op vrij specifieke problematiek in dat deel van Nederland: palenpest. 'Op dit moment gaat een proefproject van start voor funderingsherstel van een woning. De woning is onderdeel van een rijtje huizen dus de kwaliteitsborger heeft de opdracht gekregen om daarbij ook goed zicht te houden op wat de werkzaamheden kunnen doen met de overige woningen.'

In Zaanstad willen ze graag zien hoe de kwaliteitsborger zijn werk doet en of dit verschilt van de gemeentelijke werkwijze. 'We willen uiteindelijk ook onze jarenlange ervaring met hen een beetje delen', zegt Ten Bosch.

Het aanpakken van funderingsherstel is in Zaanstad vrij omvangrijk. 'Daadwerkelijk alles van de benedenverdieping moet dan wijken. Dus keuken, vloer en toilet gaan er allemaal uit. In dit soort proefprojecten zitten dus heel veel meer uitdagingen.' Vandaar dat ze hoopt dat in Zaanstad binnenkort nog een proefproject van start gaat rondom funderingsherstel waarbij de gemeente en ook de woningbouwcorporatie zijn betrokken.

Vast team

Ten Bosch is sinds 2019 actief bezig met de Wkb. 'Vanuit het ambtelijk apparaat werd het onderwerp op de agenda gezet. We kenden berekeningen over de Omgevingswet, maar op dat moment was nog niets bekend over de gevolgen van de Wkb. Terwijl dat ook voor de nodige veranderingen in inkomsten zou gaan leiden.'

De proefprojecten Wkb zijn in Zaanstad opgepakt met een vast team met daarin onder meer een vergunningverlener, toezichthouder en een constructeur. ‘Daarnaast haken we ook andere collega’s binnen de gemeentemuren aan op dit onderwerp zodat zij, als gemeentelijke opdrachtgever voor een bouwwerk, weten wat de gevolgen van de Wkb voor hun werk zijn.’

Verantwoordelijkheden

Mieke en 'haar jongens' pakken de Wkb heel praktisch op. Wat levert kwaliteitsborging nu daadwerkelijk op, was een van de vragen die op hun bordje werd gelegd. 'We hebben toen in kaart gebracht wat het is en wat voor gevolgen de nieuwe wet kan hebben. Van oudsher is de gemeente gewend dat we grip hebben op wat er in de gemeente wordt gebouwd. Dat verdwijnt en dat moeten zij dus leren loslaten. De verantwoordelijkheid voor de bouw wordt met de nieuwe wet aan de andere kant gelegd.' Dat loslaten heeft wel wat voeten in de aarde. ‘'ok voor mijn collega’s is dat af en toe knap lastig. Zij weten wat ze nu hebben en je weet op dit moment niet of het met de Wkb beter wordt.'

Belang proefprojecten

Vandaar dat Ten Bosch groot belang hecht aan het uitvoeren van proefprojecten. 'Wat voor gevolgen heeft dat voor de capaciteit, de processen en hoe werken nu de verschillende instrumenten en kwaliteitsborgers. Wat kunnen we hiervan als gemeente verwachten? Voor ons is het allerbelangrijkste dat we het zo goed mogelijk voor onze burgers gaan regelen. Het uitvoeren van meerdere proefprojecten helpt ons dat goed op de rit te krijgen.'

Maar ook in Zaanstad blijft het lastig om voldoende diversiteit in de proefprojecten te krijgen. 'Natuurlijk wil je het liefste met alle instrumenten een keer proefdraaien, en ook met kleinere en grotere projecten', vertelt Ten Bosch. Maar vooral proefprojecten bij kleinere aannemers blijven in Zaanstad achter. Dat is ook een landelijk beeld. 'Het is geen onwil, maar het lukt hen niet om hier tijd voor vrij te maken. De aannemers hebben een volle orderportefeuille. Daarnaast speelt ook corona een rol, mensen doen daardoor veel meer aan hun huis en/of tuin.'

Vandaar dat op dit moment wordt onderzocht of de kleinere aannemers anders kunnen worden ondersteund. 'Kwaliteitsborgers zijn aan het kijken het mogelijk is voor deze specifieke doelgroep beperkte arrangementen te maken of een abonnement. Vanuit de gemeente en het ambassadeursnetwerk kijken we of we specifiek voor die kleine aannemers een webinar kunnen maken zodat we ze bij de proefprojecten kunnen begeleiden.'

Ambassadeursnetwerk

Zaanstad was een van de eerste gemeenten die met een ambassadeursnetwerk begon eind 2020. Het netwerk doet volgens Ten Bosch waar het op gericht was: het uitwisselen van informatie en leerervaringen. ‘Het is natuurlijk nergens voor nodig om alles opnieuw uit te vinden. Dat we dit gezamenlijk doen - gemeenten, aannemers en kwaliteitsborgers - is juist de kracht van het netwerk. We leren hierin van elkaar en delen onze bevindingen.' Alle disciplines komen in het netwerk aan bod. Zo wordt binnenkort een presentatie gehouden over de rol van onderaannemers bij de Wkb.  

Ook in het netwerk merkt Ten Bosch dat het ook in andere gemeenten niet gemakkelijk is om een proefproject op te zetten. ‘Het loopt niet storm vanuit het netwerk,’ merkt zij droogjes op. Daar zijn volgens haar wel de nodige redenen voor te benoemen zoals de vertraging in het wetgevingstraject en ook dat aannemers het op dit moment razend druk hebben.

Uitwisselen expertise

Maar het netwerk levert haar wel de nodige informatie op. 'Zeker als een gemeente wat angst heeft om hiermee aan de slag te gaan, biedt het netwerk bij uitstek informatie op. Juist daar wordt expertise uitgewisseld. Ik zeg het nogmaals: we hoeven niet alles zelf uit te vinden. We hebben heel veel aan elkaars ervaringen.'  Inmiddels worden vanuit het netwerk in Zaanstad ook lijntjes uitgezet naar Amsterdam, Castricum, Haarlem en Purmerend.

Inmiddels is in Zaanstad de nodige informatie opgehaald via de proefprojecten. 'De verschillende instrumenten bieden ander comfort en dat merk je alleen in een proefproject. 'De leerervaringen maken ook dat het bestuurlijke gesprek over hoe de rol van de gemeente er vanaf 2022 uit gaat zien nu kan worden gevoerd. ‘We gaan ons buigen over vragen als wat we als gemeente straks nog doen en hoe kijken we dan naar het toezicht? En hoe gaat het handhavingsbeleidplan er dan uit zien?'

De bestuurlijke discussie wordt naar verwachting later dit jaar in Zaanstad gevoerd. Tot die tijd blijft Mieke ten Bosch als aanjager zorgen dat in Zaanstad zoveel mogelijk ervaringen met proefprojecten worden opgedaan.