Welk wiel heb je uitgevonden, waar andere gemeenten hun voordeel mee kunnen doen?

'Als je dat vraagt denk ik gelijk aan het enthousiasme van de initiatiefnemer, de aannemers en alle partijen waarmee wij werken. Dat moet je opzoeken. Enthousiasme en de wil om samen te leren. We komen ook wel tegen dat mensen er gewoon iets minder enthousiast in staan. Maar ons eerste proefproject is een succes omdat er een hele enthousiaste aannemer op zit, heel progressief. Het gaat om een fabriekshal aan de Tankval, op een industrieterrein. En de initiatiefnemer is een particulier die veel bouwt, want dat is zijn business. Die vindt het ook heel interessant allemaal. De kwaliteitsborger die we erbij betrokken hebben, was in die tijd volop in ontwikkeling. Iedereen wil graag weten en ervaren wat er anders wordt, na invoering van de Wkb. Vanuit die gedachte zijn wij samen gestart.'

Hoe hebben jullie de samenwerking tussen partijen bevorderd?

'Vanuit het samen willen leren kun je nagaan wat de gezamenlijke belangen zijn en die benadrukken. We hebben er veel tijd en aandacht aan gegeven, omdat het voor ons het eerste proefproject was. Werkelijk iedereen (de architecten, de constructeurs, de aannemer en de gemeentelijk betrokkenen) was bij het overleg aanwezig. In totaal zaten we met een club van 10 man alles door te nemen. Dat was ook een teken van het enthousiasme dat er was rondom dit project. Ik denk wel dat als je het op deze intensieve manier doet, je er dan het meeste uithaalt. Ook voor de gemeente intern, om er een beetje gevoel bij te krijgen. Uiteraard is zo intensief werken niet altijd nodig en ook niet mogelijk bij elk proefproject.'

Waar kwam dat enthousiasme vandaan? Was dat er al?

'We hebben eind vorig jaar een bijeenkomst gehouden voor alle aannemers, uitvoerders en andere geïnteresseerden in de regio. Zo’n bijeenkomst helpt wel het enthousiasme aan te wakkeren. Verder is het een kwestie van gewoon starten met een optimistische houding. We merken dat er veel kennis ontbreekt. Ik word wekelijks benaderd door allerlei partijen met de vraag of ik kan uitleggen hoe we dat doen met de proefprojecten. En dat is wel interessant, want waarom zou de gemeente dat moeten uitleggen? Het is een ontwikkeling die alle partijen in het bouwproces moeten doormaken en niet alleen de gemeente.'

Is die club van 10 van het vooroverleg in de loop van het proces kleiner geworden?

'Ja, eigenlijk wel, want bijvoorbeeld de architect hoefde niet meer deel te nemen toen we met het borgingsplan aan de slag gingen. Dat is ook logisch. Later zijn we met de initiatiefnemer, de kwaliteitsborger en de aannemer aan de slag gegaan. En het interne Wkb-team van de gemeente, natuurlijk.'

Zou je het een volgende keer nog eens zo breed aanpakken?

'Ik denk dat het goed en ook nodig is om met veel partijen te beginnen. Vooral omdat we merken dat een heleboel dingen nog onduidelijk zijn. Dat kan ook een drempel zijn om überhaupt te starten voor partijen. Het gaat om hele kleine dingen als nieuwe voorwaarden die je in een vergunning moet zetten of wat je als initiatiefnemer in de vergunning moet zetten. Of over iets wat we tegenkomen in het proces, dat de kwaliteitsborger belangrijk vindt, maar de aannemer bijvoorbeeld minder belangrijk vindt. En niemand weet ook eigenlijk hoe het proces eruitziet. Gaan we een vooroverleg doen, of beginnen we gewoon? Leveren wij het borgingsplan aan of doen jullie dat? Willen jullie van tevoren jullie verwachtingen op papier zetten of doen wij dat? Dus eigenlijk is veel onduidelijk, vooral qua procesgang.

Ik kreeg bijvoorbeeld de vraag of ik op papier wilde zetten wat ik wil hebben voor het as built dossier of voor het borgingsplan. Dat is natuurlijk niet de bedoeling, maar het typeert wel de onduidelijkheid die er is. Daarom denk ik wel dat het goed is dat we samen naar duidelijkheid hebben gezocht. Maar dat kost wel veel tijd. Achteraf gezien is het erg nuttig geweest. Je moet ergens beginnen.'

Heb je nog iets gehad aan de instrumenten die ontwikkeld zijn, zoals de spelregels voor proefprojecten?

'Ja, de spelregels geven wel enige houvast, maar alsnog moet je het er samen over hebben hoe je deze dan uitwerkt. Het zijn kaders maar de daadwerkelijke invulling kun je er eigenlijk niet mee doen. Dus hadden we tijd nodig om dit uit te zoeken en ook de vraag: wie maakt hier de keuzes in?'

En dat was een onderhandeling tussen de partijen?

'Precies. En dat is spannend, dat is nieuw, dat is aftasten.'

Hebben jullie inmiddels meerdere proefprojecten lopen?

'Ja. Maar het project van de bedrijfshal was de eerste en daar zijn we al ver mee. Dat wordt nu gebouwd. En bij de eerste paal had de uitvoerder voor de beste gevulde koeken uit de regio gezorgd.'

Waarom hebben jullie juist voor een bedrijfshal gekozen als eerste project?

'Eigenlijk bij toeval. Hij kwam voorbij en valt in gevolgklasse 1 dus toen dachten we, waarom niet? En we hadden naast het draaien van een proefproject nog een intentie: het opstellen van een impactanalyse voor de gemeente. Want zo’n proefproject is wel de manier om erachter te komen wat de Wkb gaat betekenen voor ons als gemeente. En dat geldt natuurlijk voor alle partijen die betrokken zijn in het bouwproces. Maar de gemeente moet in ieder geval een heleboel dingen anders organiseren. Denk aan processen, competenties, formatie, leges, noem maar op. En hoe meer ervaring we daar nu mee opdoen, hoe zinniger we daar iets over kunnen zeggen.'

Zijn jullie van plan om de impactanalyse te delen met andere gemeenten?

'Dat weet ik nog niet, we hebben het daar nog niet echt over gehad. We verwachten dat de impactanalyse pas aan het eind van het jaar klaar is, want we hebben nog veel uit te zoeken. Voor ons was ook een belangrijke drijfveer wat de impact was voor de medewerkers. De Wkb staat er al een tijdje aan te komen waarbij het nodige gaat veranderen. En juist die proefprojecten gaan daar meer duidelijkheid in brengen.'

Hebben jullie in jullie eerste proefproject volgens het boekje gewerkt en de vergunning losgelaten en vervangen door een bouwmelding?

'Ja. In de omgevingsvergunning hebben we de voorwaarde opgenomen dat we 4 weken voor het bouwen een bouwmelding wilden ontvangen. En ook wisten we de naam van de kwaliteitsborger en het instrument dat gebruikt ging worden. Bij dit eerste proefproject hebben we afgesproken om alle informatie die wordt uitgewisseld tussen kwaliteitsborger en aannemer ook te ontvangen. We wilden graag alle stukken meelezen. Dat geeft voor de plantoetsers en de inspecteurs een beeld van de rol die zij straks gaan invullen als de Wkb in werking treedt. En om de vraag te kunnen beantwoorden: waar moeten we überhaupt nog iets van moeten vinden? En dat hebben we ook allemaal uitgebreid besproken. Bij voorbeeld de eerste risicoanalyse, wat houdt deze in? En hoe kijkt de gemeente hiernaar? Maar bij het volgende proefproject hebben we een andere insteek gekozen. Daar hebben we juist met een quickscan naar het borgingsplan gekeken, zodat we de verschillende mogelijkheden die de gemeente heeft goed kunnen afwegen en dit als input kunnen gebruiken voor ons beleid.'

En dat is meer zoals het na de inwerkingtreding van de Wkb zal gaan.

'Nou, dat is denk ik de vraag. Je zou ook juist wat uitgebreider kunnen meekijken omdat je daardoor wellicht je handhavende bevoegdheid beter kunt uitoefenen. Maar in principe zullen we moeten vertrouwen op het werk dat de kwaliteitsborger uitvoert.'

En hoe doen jullie nu de handhaving en het toezicht tijdens de bouw bij de proefprojecten? 

'We willen als gemeente zoveel mogelijk zien van het werk van de kwaliteitsborger tijdens de uitvoering, zodat de inspecteurs daar een goed beeld bij hebben. We hebben vooraf aangegeven op welke momenten we willen meekijken. Dat zijn wel 8 momenten. Bij de eerste paal en bij nog 7 andere punten. Dat is wel wat veel, maar voor zo’n eerste keer is daar bewust voor gekozen. Dus het gemeentelijk team is nog redelijk intensief present op de bouw en dat vinden ze allemaal erg belangrijk.

Ik moest wel lachen, want bij het slaan van de eerste paal was de kwaliteitsborger er en deze was met de uitvoerder in gesprek. En net een stapje daarachter stond onze toezichthouder letterlijk over zijn schouder mee te kijken (lacht). Daar heb ik een foto van gemaakt.'

Die fabriekshal aan de Tankval is dus jullie eerste proefproject, wat houden de volgende proefprojecten in?

'De tweede gaat over een serie woningen, 17 in totaal. Die zijn in verschillende fases van het bouwproject. En dan hebben nog een vrijstaande woning. En er komt nog een groot bouwproject aan. En daarnaast hebben ook 2 aanvragen gehad voor gevolgklassen 2 en 3. Dat is nog een hele discussie en het is nog niet zeker of dat doorgaat. In het bestuursakkoord is niet voor niets besloten om eerst te gaan oefenen met gevolgklasse 1.'

Een indrukwekkend rijtje. Zijn er zaken waar ik niet naar gevraagd heb, maar die je wel kwijt wilt?

'In Alphen heb ik het voorrecht om er flink wat tijd en aandacht in te stoppen. Maar wat ik bij andere gemeenten zie, is dat iemand het er gewoon even bij moet doen. En ik kan me voorstellen dat dat heel lastig is en minder vruchten afwerpt. Wij hebben verschillende projecten, maar we hebben ook heel veel gesprekken gehad waar uiteindelijk niets uit kwam, waarbij we niet gestart zijn. Dat had er dan mee te maken dat er andere verwachtingen of belangen waren. Bij voorbeeld dat ze toch meer legeskorting wilden dan wij kunnen bieden. We geven 50% korting met een maximum van € 10.000,-. Dat is veel korting in een klein project maar in een groot woningbouwproject wel een druppel op een gloeiende plaat. Maar voor de korting moet je het niet doen, je moet echt willen leren en investeren. Dat zijn je gezamenlijke belangen.

Of de planning van de aannemer is zo strak dat het eigenlijk niet past om het hele traject nog te gaan doorlopen. In de praktijk zijn er toch behoorlijk wat projecten waarbij je na de verkenning tot de conclusie komt dat het niet gaat lukken.

Tenslotte zou ik een oproep willen doen aan alle gemeenten en vooral ook aan aannemers om ondanks de onduidelijkheid en benodigde investeringen toch gewoon te beginnen met werken volgens de Wkb. Zoek marktpartijen op die ook willen leren en ga de samenwerking aan in proefprojecten. Alleen zo krijg je de nieuwe werkwijze onder de knie.'