Het is een opmerkelijke en unieke samenwerking. De gemeente Rotterdam en het automerk BMW trekken al sinds een jaar of vijf samen op om het autoverkeer duurzamer en veiliger te maken in de stad van de toekomst. Daarvoor hebben ze diverse pilots opgezet, waaraan behalve de beide ‘trekkers’ ook een paar honderd Rotterdamse BMW-rijders meedoen. Zo worden nieuwe ideeën op straat en in de auto getest. Ook bijzonder: BMW doet aan deze projecten mee in een handjevol wereld­steden: Los Angeles, Beijing, Berlijn, München – en dus Rotterdam. Er zijn slechtere rijtjes denkbaar om in te staan.

Rolmodel

Voor BMW-woordvoerder Andrew Mason is de keuze voor Rotterdam niet verrassend. ‘Rotterdam wordt wereldwijd gezien als een rolmodel voor een moderne en vooruitstrevende stad, die graag innovatieve oplossingen voor duurzame mobiliteit wil ontdekken en promoten. De gemeente staat open voor samenwerking met een partij als BMW. Omdat we dezelfde ambities delen wat betreft het creëren van een veilige, gezonde en goed bereikbare stad. De manier waarop de stad omgaat met problemen en de innovatieve oplossingen die ze vinden, maken Rotterdam voor ons een lighthouse city, een living lab waarin wij onze ideeën goed kunnen testen.’
Dat is de reden waarom BMW en Rotterdam sinds 2018 de krachten bundelen, kennis uitwisselen en experimenteren met nieuwe oplossingen voor de toekomst van ­mobiliteit. ‘Zeker in een stad als Rotterdam speelt de auto een belangrijke rol, en dat zal ook zo blijven’, zegt Mason. ‘Ik weet niet of je veel Rotterdammers gelukkig maakt als je de stad helemaal voor auto’s zou afsluiten. Een voertuig op wielen zal altijd een rol ­blijven spelen in een stad. Bij BMW ­weten we alles van onze auto’s, de systemen die daar tegenwoordig in zitten en de techniek erachter. Rotterdam weet alles van de infrastructuur, wat ze ­willen ­veranderen, wat de inwoners ­willen en waar volgens de stad bijvoorbeeld te hard wordt gereden.  Als je dat combineert, kun je misschien tot oplossingen komen.’

We delen dezelfde ambities wat betreft het creëren van een veilige, gezonde en goed bereikbare stad

Geofence

De pilots van Rotterdam en BMW kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën: in de ene worden bepaalde technologieën onderzocht, in de andere wordt bekeken of en hoe het gedrag van bestuurders kan worden veranderd. Kunnen elektrische auto’s worden ingezet als buffer voor het stroomnet? Welke boodschappen op het dashboardscherm kunnen bestuurders ertoe zetten om op gevaarlijke of drukke plekken voorzichtiger te rijden? En hoe ziet de auto van de toekomst eruit?
De eerste pilot was in 2018, met de naam Electric City Drive, voor plug-in hybrid-modellen, dus met een verbrandingsmotor en een elektromotor. Mason: ‘Je wilt natuurlijk dat ze die laatste in de stad gebruiken. We hebben rond de binnenstad een geofence gecreëerd, een virtuele perimeter rond het centrum. Zodra de auto die grens overging gaf het systeem een advies aan de bestuurder over te gaan op de elektrische modus. Bijna iedereen, 96 procent, volgde dat advies. Dat heeft ons geleerd dat mensen, anders dan weleens wordt gedacht, openstaan voor goede adviezen.’
De resultaten zijn uitgewerkt, inmiddels gaan de ­plug-in hybride BMW’s automatisch over op elektrisch zodra ze een met een geofence gemarkeerde binnen­stad inrijden. Wereldwijd gebeurt dat nu in honderdveertig ­steden. ‘Voortgekomen uit de Rotterdamse pilot’, zegt Mason.
Een andere pilot, Smart City Travel, probeerde BMW-rijders te verleiden om, als ze Rotterdam naderden, aan de rand van de stad over te stappen op het openbaar vervoer of een deelfiets of -scooter. Een uitdaging, want mensen zijn gehecht aan hun auto. ‘Maar ze vinden het ook niet leuk om in de stad in de file te staan’, zegt Mason. ‘Als ze op het scherm in de auto dan zien dat er een flinke kosten- of tijdsbesparing kan zijn, bijvoorbeeld omdat ze geen hoge parkeerkosten hoeven te maken, dan zouden ze misschien wel bereid zijn om de auto te laten staan.’

Gedragsverandering bewerkstelligen is een kwestie van lange adem

Leren van pilots

Dat blijkt nog niet het geval. Het is een hardnekkig misverstand dat pilots zijn ‘mislukt’ als ze niet een gehoopt resultaat opleveren, zegt Vincent Joanknecht, adviseur Smart Mobility bij de gemeente Rotterdam. Het gaat immers om innovatie en dat betekent per definitie dat er iets anders uit komt dan verwacht. ‘Pilots zijn om van te leren. Als je aan het begin zegt: we willen snel keiharde resultaten – ja, dan draai je het leren direct al de nek om. Gaat het anders dan ­verwacht, zoals bij deze, dan is dat jammer, dan doen we het een volgende keer anders.’
Volgens Joanknecht maakt dat de langjarige samenwerking met BMW zo bijzonder: ‘Gedragsverandering bewerkstelligen is lastig, dat is een kwestie van lange adem. Daarom is het goed dat dit een samenwerking van jaren is, met steun van het gemeentebestuur, waardoor we de pilots kunnen doen zoals ze zijn ­bedoeld.’

Niet geheim

Afgelopen voorjaar presenteerden Rotterdam en BMW de tussenstand van hun samenwerkingsproject aan een gehoor van internationale stakeholders. Wat BMW betreft zit er niets geheims onder de motorkap. Mason: ‘Wij staan zeker open voor samenwerking met andere automerken, zoals Rotterdam ook openstaat voor samenwerking met andere steden. Maar het is nu natuurlijk wel zo dat wij alleen toegang hebben tot onze eigen systemen. Als andere merken willen aansluiten, moeten zij ook actief meedoen en hun ­systemen daarvoor geschikt maken. En wat andere steden betreft: het zou natuurlijk supergaaf zijn als we over een paar jaar in andere steden hetzelfde kunnen doen als nu in Rotterdam. Maar elke stad is anders, Rotterdam is geen Utrecht. En volgens mij wil Amsterdam veel straten fysiek afsluiten voor auto’s, dan is de toepassing van wat we nu leren helemaal geen optie meer.’
Maar steden staan allemaal voor hetzelfde soort ­uitdagingen, zegt Mason, ook al verschillen de maatregelen om de steden leefbaar en bereikbaar te houden. ‘De inzichten die wij nu krijgen in rijgedrag, kunnen overal worden toegepast.’

Ik merk is dat BMW zich heel ­bewust is van wat in de stad speelt

Zelfde taal

Spreken een gemeentelijke overheid en een auto­fabrikant wel dezelfde taal, verlopen de gesprekken niet moeizaam? Dat gaat verbazend goed, zegt zowel Mason als Joanknecht. Die laatste: ‘Ik krijg vaak de vraag: hoe zit dat eigenlijk, veel gemeenten willen minder auto’s in de stad en toch gaan jullie in zee met een automerk? Wat ik merk is dat BMW zich heel ­bewust is van wat in de stad speelt, van de doelstellingen van de gemeente en toch niet probeert die auto zo veel mogelijk het centrum in te krijgen. Ze ­accepteren dat steden en beleid veranderen, ze willen als merk relevant blijven. Een bedrijf als BMW weet ook dat er straks een nieuwe werkelijkheid is op het gebied van mobiliteit in de stad. Dan kun je maar beter ervoor zorgen dat je auto daar goed mee om kan gaan.’

Eenzelfde doel

Mason: ‘Het belangrijkste is dat we eenzelfde doel ­nastreven. Wij willen graag een auto die aansluit bij wat de gemeente voor ogen heeft. Dat is alleen maar goed voor ons én voor de gemeente. Want die zit ook niet te wachten op het aanpassen van infrastructuur om de stad veiliger en leefbaarder te maken. Dat is heel duur, en als je dat kunt voorkomen met auto’s die zich gedragen zoals de gemeente wil, die bijvoorbeeld op bepaalde plekken vanzelf afremmen of de bestuurder effectief waarschuwen, waardoor de gemeente geen drempels hoeft te leggen, dan is dat toch geweldig?’
Dat het jargon van ambtenaren en van autofabrikanten verschilt, is voor Mason geen probleem. ‘Iemand van de gemeente zei: als de heartbeat, het hartritme, maar hetzelfde is. Zij zag wel dat de procedures bij de gemeente wat complexer zijn dan bij BMW, zegt ze. ‘Maar dat kan perceptie zijn, ook bij BMW moet een ­beslissing vaak op meerdere niveaus worden ­genomen.’