De N18 is een economisch belangrijke verkeersader van Varsseveld naar Enschede. De ‘Nieuwe Twente­route’, zoals de autoweg bij de opening in 2018 werd gedoopt, passeert een flink aantal dorpen. Verkeersveiligheid is dan ook een blijvend thema. In Lichtenvoorde waren al lange tijd wensen om de weg aan te pakken. De eerste gesprekken tussen de gemeente Oost Gelre en Rijkswaterstaat, beheerder van de N18, gaan zo’n zes jaar terug. De inzet van beide partijen: een gelijkvloerse kruising bij Lichtenvoorde verwijderen, om zo de verkeersveiligheid en de doorstroming te verbeteren.
Het kruispunt, waar dagelijks zo’n zeventienduizend voertuigen passeren, wordt veel gebruikt door fietsende jongeren van en naar school. Het weghalen van de kruising zou een van de vier verkeerslichten bij Lichtenvoorde schelen, waardoor de doorstroming zou verbeteren. In 2021 krijgen de reconstructieplannen – met een financiële bijdrage van 1,5 miljoen euro van de provincie Gelderland – definitief hun beslag met onder meer een fiets- en voetgangerstunnel onder de autoweg door. Het plaatselijk verkeer behoudt de toegang naar de N18 door de aanleg van een nieuwe parallelweg naar een kruising verderop.

Dit was niet een rol die bij ons als gemeente hoort

Kink in de kabel
Maar er komt een kink in de kabel. Rijkswaterstaat laat weten geen tijd te hebben om het reconstructieproject te trekken. De prioriteit ligt bij andere projecten. Vanwege de benodigde voorbereidingen zou de schop bij Lichtenvoorde pas op z’n vroegst in 2027 de grond in kunnen. Rijkswaterstaat vraagt de gemeente daarop of ze niet zelf het voortouw bij het infraproject wil nemen. ‘Daar moesten we wel even over nadenken’, zegt wethouder Bart Porskamp (VVD). ‘Dit was niet een rol die bij ons als gemeente hoort. Intern was er weerstand. Het management adviseerde negatief. Bestuurlijk hebben we toch “ja” gezegd. Deze kruising was een ernstig knelpunt. Zaak was zo snel mogelijk de verkeersveiligheid en ook de bereikbaarheid te verbeteren. Onze inwoners hadden daar al te lang op moeten wachten.’
Gezien de huidige beschikbare middelen moet Rijkswaterstaat landelijk keuzes maken, wil Sieuwke van Slooten graag verduidelijken. Van Slooten is afdelingshoofd Samenwerking Landelijke Uitvoering Oost-Nederland bij de wegbeheerder. ‘Voor ons is dit een relatief klein project met een lagere landelijke prioriteit’, zegt ze. ‘We zijn echter ook een gebiedspartner en willen wat betekenen voor de regio. We zien de economische waarde van een dergelijke aanpassing van de N18 en wat ze toevoegt aan de verkeersveiligheid. Vanuit het rijk is er ook budget voor geprogrammeerd. Het is zonde als je dat moet laten schieten. Daarom wilden we nadrukkelijk naar een oplossing zoeken. Doordat de gemeente zich als opdrachtgever opwierp, konden we de nodige stappen zetten om dit project toch te realiseren.’

Soepel
De basis voor de bijzondere samenwerkingsvorm ligt in een gedegen uitvoeringsovereenkomst tussen gemeente en Rijkswaterstaat en in de samenstelling van een projectteam met medewerkers van beide organisaties. ‘Hierdoor zouden we de weg ook later, wanneer de realisatie eenmaal achter de rug was, weer soepel van de gemeente over kunnen nemen voor beheer en onderhoud’, zegt Van Slooten. ‘Het blijft immers een rijksweg.’

We willen wat betekenen voor de regio

Als trekker van het infraproject maakt de gemeente een nieuw bestemmingsplan, waar doorgaans voor dit soort infrastructuurvernieuwingen een tracébesluit van het rijk wordt vastgesteld. Samen met Rijkswaterstaat en de provincie wordt voor de behandeling in de raad een coördinatiebesluit opgesteld. De bezwaar- en beroepsprocedures kunnen zo in één gang worden doorlopen. ‘Waar we zonder kleerscheuren doorheen zijn gekomen’, licht John Berentsen toe. Hij leidde als teamleider Infrastructuur, Beheer en Onderhoud van Oost Gelre het projectteam. ‘De inspraakreacties leverden geen vertraging op. Omdat we het bestemmingsplan moesten aanpassen, raakten de bewoners vanzelf bij het project betrokken. We zijn er immers aan gewend dat met klankbordgroepen te doen.’ Verderop in het proces verliep de afstemming met bewoners daardoor veel makkelijker, aldus Berentsen.

Geluidswal
Van Slooten beaamt dat. ‘Een van de omwonenden drong op een geluidswal aan. Hij had daar eigen ideeën over. We zijn toen met elkaar in gesprek gegaan en wij hebben uitgelegd wat er binnen het budget mogelijk was. De bewoner heeft daar een mooie muur van kunnen bouwen, dus toch zijn eigen ding kunnen doen. Van belang is dat we duidelijk hebben kunnen maken dat we als Rijkswaterstaat niet alles kunnen. Binnen wat je wel voor elkaar kunt betekenen, kan er echter vaak heel veel.’

Goedkoper
Het meest spannende voor de gemeente, zegt Berentsen, is het aanbestedingsproces. ‘We moesten het contract zelf als penvoerder in de markt zetten. Hiervoor gebruikten we de contractvorm zoals Rijkswaterstaat die normaliter op de markt brengt. Dat was helemaal nieuw voor ons. De grote uitdaging was of we dat als kleine gemeente wel aandurfden. Hebben we alle risico’s wel inzichtelijk? Maar we hadden alles prima afgedekt.’

Voor gemeenten zijn dit soort infraprojecten zeer relevant

Het penvoerderschap van de gemeente brengt nog een belangrijk voordeel met zich mee, aldus Van Slooten. ‘Als Rijkswaterstaat hebben we met veel aanbestedingsregels te maken. We zijn een groot apparaat. Ongeacht de omvang van een project moeten we langs veel poortjes gaan om te kunnen aanbesteden. Dat kost gewoon meer tijd en maakt het duurder dan wanneer een gemeente de aanbesteding doet. De consequentie was niet alleen dat het proces nu veel sneller ging, maar dat we ook voor een lager bedrag konden aanbesteden. We hebben het dus ook goedkoper kunnen doen.’

Vertrouwen
De beperkte tijd die nodig is om de aanpassing van het kruispunt te realiseren, mag er inderdaad wezen. Binnen vier maanden wordt de klus geklaard. De weg zelf hoeft maar twee weken dicht en wordt in april 2023 feestelijk geopend. De korte lijntjes, het veelvuldig overleg tussen de gemeente en Rijkswaterstaat en het wederzijds vertrouwen zijn volgens Van Slooten verklaringen voor de snelle oplevering van het infraproject. ‘Dat vertrouwen is er gekomen doordat we vooraf goede afspraken hebben gemaakt. Ook de samenwerking op de werkvloer met aannemer Heijmans was uitstekend. We hadden allemaal hetzelfde doel voor ogen.’ Projectmanager Berentsen bevestigt: ‘Er kwam iets moois tot stand. Mensen voelden zich verantwoordelijk. Dan kom je vanzelf tot zo’n goed resultaat.

Goed bevallen
Volgens Van Slooten is Rijkswaterstaat erg positief over hoe de samenwerking heeft uitgepakt. ‘We doen het niet vaak op deze wijze, maar het is erg goed bevallen. We hebben elkaar kunnen helpen en we zijn erin geslaagd de uitvoering binnen het budget te houden. We willen andere gemeenten laten zien dat deze aanpak succesvol kan zijn, als je tot een goede samenwerking kunt komen. Voor gemeenten zijn dit soort infraprojecten zeer relevant en zo kun je toch op korte termijn tot realisatie komen. Je hoeft niet te wachten op de grote renovatieprojecten waarin dit soort kleinschaliger plannen meegenomen wordt. We hebben hier laten zien dat het kan. Dat is de winst van dit project.’
De conclusie voor Porskamp is dat de gemeente prima de rol van opdrachtgever voor dit type infraprojecten op zich kan nemen. ‘Dat wil ik zeker aan andere gemeenten meegeven. Wij hebben er hier in elk geval op een positieve manier kennis mee gemaakt. We overleggen nu met Rijkswaterstaat om mogelijke andere infraprojecten zo op te pakken, zodat we deze sneller kunnen realiseren.’