Positief jeugdbeleid investeert in een kindvriendelijke gemeente en voorkomt op termijn hoge kosten in de jeugdzorg.
Wat betekent het begrip positief jeugdbeleid voor gemeenten? Hoe borgen zij de belangen van kinderen en jongeren in hun dagelijks beleid? En hoe wordt de stem van kinderen en jongeren in dit beleid meegewogen? Met deze raadgever bieden we u een oriëntatie hoe u als raadslid kunt sturen op positief jeugdbeleid.
Ieder kind heeft talenten en telt mee. Dat is de basis voor een gezonde samenleving. Ontwikkeling van talenten, actief meedoen op school en met activiteiten in de vrije tijd. Gaandeweg leren kinderen en jongeren verantwoordelijkheid te dragen voor zichzelf en omgeving. Investeren in een positieve opvoeding, succesvolle schoolloopbaan en brede ontwikkeling van kinderen en jongeren is het fundament van welzijn, economische zelfstandigheid en meedoen aan de samenleving. Investeren in ‘beschermende factoren’ in een ondersteunende en stimulerende omgeving is extra nodig voor kinderen en jongeren die opgroeien met meer risico’s. Aandacht voor preventie heeft als resultaat dat op termijn risico’s en ernstige problemen minder vaak voorkomen. Dat voorkomt persoonlijk leed en scheelt de samenleving kosten. Dit is ook de grondgedachte van de Jeugdwet, die gebaseerd is op ‘de visie op de pedagogische civil society waarin ieder kind een veilige omgeving om zich heen heeft, waarin de school, de naschoolse opvang, de sportclub en de buurt een belangrijke rol spelen.’
De Jeugdwet stelt dat een succesvolle schoolloopbaan en doorstroom naar werk aan de basis ligt van welbevinden, economische zelfstandigheid en democratisch burgerschap. En benadrukt dat algemene jeugdvoorzieningen zoals de kinderopvang, de jeugdgezondheidszorg, scholen, sportclubs, buurthuizen, jongerenwerk en vrijwillige inzet bijdragen aan een positief opgroei- en opvoedklimaat. Bij de evaluatie van de Jeugdwet eind januari 2018 werd echter geconstateerd dat er meer verbinding moet komen met het ‘sociale domein’ opdat meer kinderen en jongeren tijdiger kunnen worden geholpen, wat op langere termijn kosten scheelt voor de samenleving (zie brief minister De Jonge en de VNG).
Met onderstaande thema’s kunt u positief jeugdbeleid in uw gemeente de komende jaren inhoud geven.
Pedagogisch klimaat
‘It takes a village to raise a child’ (Afrikaans gezegde). Bij de opvoeding van kinderen hebben ouders en verzorgers uiteraard een grote verantwoordelijkheid, maar zij zijn zeker niet de enigen die een rol spelen daarin. Als samenleving hebben we daarin allemaal een taak. In onze geïndividualiseerde samenleving is deze gespreide verantwoordelijkheid echter niet meer vanzelfsprekend. Toch heeft bovengenoemd gezegde niets aan waarheid ingeboet. Nog steeds worden kinderen en jongeren continu gestuurd, uitgedaagd, geremd, aangespoord, gecorrigeerd en opgebeurd. Thuis, op school, in de buurt en in de virtuele wereld. Het is belangrijk dat gemeenten zowel ouders als de organisaties die pedagogische taken vervullen, erkennen in hun rol en hen daarbij ondersteunen. Dit geldt voor zowel de peuterspeelzaal als de school als de BSO, maar ook voor (sport)verenigingen en jeugdverenigingen. Kinderen leren namelijk spelenderwijs en door omgang met andere kinderen, het leven te begrijpen.
Tip: weet welke organisaties er zijn in buurten en ondersteun hen in hun werk. Bespreek met hen de signalen die zij oppikken over het welzijn van de jeugd en knelpunten die zij tegenkomen.
Jeugdparticipatie: Gezien en gehoord worden
Participatie en interactief beleid met kinderen en jongeren verbindt de beleidsontwikkeling in de gemeente met de mensen om wie het gaat. Dat levert een win-win situatie op. Participatie vanaf de start tot de uitvoering van beleid werkt enorm verrijkend voor zowel de gemeente als voor kinderen en jongeren zelf én voor betrokken buurtbewoners. Werk daarbij samen met actoren in buurten die relaties hebben met kinderen en jongeren. Zo sluit je als gemeente aan bij de leefwereld van jongeren en geef je ze ruimte om actief mee te denken over maatschappelijke vraagstukken of hen mede-eigenaar te maken van publieke projecten. Jeugdparticipatie biedt jongeren de mogelijkheid te leren waar ze goed in zijn, om verantwoordelijkheid te nemen en ook om zich in brede zin te ontwikkelen.
Tip: toets of voorstellen in de raad tot stand zijn gekomen met betrokkenheid van jeugd en opvoeders en vraag naar hun rol bij uitvoering en evaluatie ervan.
Verbinding positief jeugdbeleid en jeugdhulp
Ieder kind moet gelukkig kunnen opgroeien. Alleen lukt dit niet altijd. Daarom is het belangrijk om jeugdhulp en positief jeugdbeleid met elkaar te verbinden: investeren in de ontwikkeling van kinderen en in preventie en dreigende problemen bij jeugdigen tijdig opsporen en oppakken. Ga zoveel mogelijk uit van de ‘gewone’ leefwereld van kinderen en jongeren en de partijen die hier deel van uitmaken.
De uitdaging voor de gemeente is om een samenhangend geheel te maken van algemene jeugdvoorzieningen, lichte ondersteuning en intensieve hulp bij grotere problemen, beperkingen of ontwikkelingsstoornissen. Een sterke en positieve omgeving vormt de basis, waarin kinderen opgroeien, met direct toegang tot informatie en advies als er vragen opkomen bij het opvoeden en opgroeien. En intensieve specialistische hulp waar nodig, dichtbij en zonder ingewikkelde regels en schotten.
Het is frustrerend en ingewikkeld voor kinderen, jongeren en opvoeders als ze binnen het ‘systeem’ van het kastje naar de muur worden gestuurd. Zeker de meer kwetsbare ouders en jongeren verliezen het overzicht en kunnen de weg naar de juiste hulp niet vinden. Door betere afstemming en samenwerking kan voor hen met weinig extra kosten veel winst worden geboekt. Vanuit verschillende beleidsdisciplines zijn initiatieven op (kwetsbare) jeugd gericht, niet alleen vanuit de jeugdhulp, maar ook vanuit het bredere sociale domein, de sport, de gezondheid, kunst en cultuur, leerbaarheid en publieke ruimte enzovoorts.
Tip: Kijk hoe voorgenomen beleidsmaatregelen van diverse beleidsdisciplines het leef- en opgroeiklimaat van kinderen en jongeren beïnvloeden, en waar meer kan worden samengewerkt.
Investeringsagenda Jeugd
Het is een grote uitdaging om de begroting omtrent jeugdhulp rond te krijgen en gelijktijdig voldoende te investeren in verdere ontwikkeling van het totale jeugdbeleid. Verschillende budgetten kunnen worden ingezet om het leef- en opgroeiklimaat van álle kinderen en jongeren te optimaliseren. In het jeugdbeleid gaat het niet alleen om intensieve jeugdhulp en ernstige problematiek van een kleine groep kinderen en jongeren. Sterke basisvoorzieningen in buurten werken preventief. Zonder investering in het ‘gewone’ opvoeden en opgroeien zal de druk op de gespecialiseerde jeugdhulp onverminderd groot blijven. En de ambitie van de Jeugdwet (2015) is om te ‘normaliseren’ en ‘ontproblematiseren’, ofwel de gewone hobbels die nou eenmaal bij opvoeden en opgroeien horen ook op die manier benaderen en als het moet eerder en dichtbij bieden van steun en hulp (liefst met inzet van het netwerk rondom gezin en jongeren).
Het netwerk Child Friendly Cities pleit voor het opstellen van een Investeringsagenda Jeugd (-9 maanden tot 27 jaar). Kijk samen met ouders, jeugd en de organisaties die actief zijn in buurten wat er nodig is. Denk hierbij ook aan de jeugdorganisaties, het kinder- en jongerenwerk, en het verenigingsleven waar buurtbewoners actief zijn. Ondersteun deze organisaties en zorg dat lokale regelgeving hen niet belemmert. Uitgaan van de situatie van het kind/jongere en gezin vraagt om het overstijgen van domeinen en regels en om het verbinden van financieringsstromen. Daarom roept het netwerk Child Friendly Cities gemeenten op om te sturen op maatwerk, samen met betrokken inwoners, kinderen, jongeren en hun ouders. Denk vanuit de behoefte van kinderen en jongeren en laat je niet beperken door budgettaire regels. Kijk waar beleidsmaatregelen elkaar kunnen versterken door te kijken naar het effect van beleidsmaatregelen op kwetsbare inwoners.
De basis voor persoonlijke ontwikkeling wordt gelegd in de jeugd. Zie het stimuleren van positief jeugdbeleid niet als een kostenpost, maar als een investering in een gelukkige jeugd en in zelfstandige en verantwoordelijke volwassenen van de toekomst. Uiteraard met alle kostenbesparingen in onder meer de jeugdhulp en sociale zekerheid die daarbij horen.
Sluit u aan
Het netwerk kindvriendelijke steden en gemeenten is een platform van lokale politici en bestuurders, ambtenaren en andere geïnteresseerden voor het ontwikkelen en ondersteunen van positief en innovatief jeugdbeleid. Alles wat goed is in de samenleving voor kinderen is ook goed voor de andere deelnemers van onze samenleving. Investeren in de jeugd heeft positieve effecten voor iedereen: ‘A city friendly to children, is a city friendly to all,’ aldus het internationale motto van de beweging Child Friendly Cities.