Niet alleen onderwijs

De valkuil is om bij kansenongelijkheid alléén aan onderwijs te denken. Dat zijn we vaak wel geneigd te doen omdat we het daar (met getallen) inzichtelijk kunnen maken, bijvoorbeeld bij de overgang van primair naar voortgezet onderwijs en de mate van onderadvisering. Kansenongelijkheid – en de gevolgen daarvan – is veel meer dan alleen onderwijs en schoolprestaties. We zien dat het doorwerkt in de arbeidsmarkt, het latere inkomen, de (mentale) gezondheid, etc. Ook de onderliggende oorzaken van kansenongelijkheid zijn complex en interacteren met elkaar. Het houdt verband met verschillende factoren in het gezin en de wijk waarin het kind of de jongere opgroeit. Daarnaast spelen onze mindset en vooroordelen een grote rol. Uitsluiting en discriminatie vinden nog steeds structureel op diverse plekken plaats en zijn een voedingsbron voor ongelijkheid en segregatie. Denk aan stagediscriminatie en discriminatie op de arbeidsmarkt. Dat zijn mechanismen die je niet kunt oplossen met een extra potje geld voor bijles. 

Pijnpunt

Het vergt een shift in ons denken en doen. Natuurlijk speelt onderwijs een rol – denk aan de vroege selectie die we in Nederland hebben –, maar kansenongelijkheid is ook iets wat onderhuids in de samenleving aanwezig is: een mindset, lage verwachtingen, onbewuste vooroordelen. Ze komt mede voort uit het feit dat we de ander niet of slechts beperkt (willen) zien, dat we soms onterecht minder verwachten van bepaalde kinderen en gezinnen dan van anderen. En dat pijnpunt zullen we als samenleving onder ogen moeten zien. Het gezicht van kansenongelijkheid is voor mij daarmee een gevarieerd gezicht, een gezicht van verschillende factoren die in samenhang met elkaar interacteren. Maar vooral van allerlei sociale uitsluitingsmechanismen waar we nog te weinig aandacht voor hebben. De erkenning daarvan zou al heel wat betekenen.