Vanaf 1 januari 2023 moeten kantoorgebouwen groter dan 100 vierkante meter minimaal energielabel C hebben. Kantoren die niet aan die eis voldoen, zouden gemeenten na die datum eigenlijk moeten sluiten.
Kantooreigenaren die na de jaarwisseling niet aan de energie-eisen voldoen, hebben dus een probleem. En volgens de statistieken zijn dat er heel wat. Nog net de helft van de rond de 65.000 gebouwen die onder de verplichting vallen, heeft energielabel C of beter, blijkt uit cijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Kortom, de bal ligt bij gemeenten als bevoegd gezag. Gaan zij kantoren zonder energielabel C na de jaarwisseling meteen dichtspijkeren, of krijgen eigenaren nog een laatste kans? Wethouder René Tuijn (PvdA) van Zaanstad laat weten dat de toon in zijn gemeente serieus wordt. ‘Dit jaar hebben we kantooreigenaren vooral geïnformeerd over wat er komen gaat. Vanaf volgend jaar gaan we de bedrijven die nog niets hebben gedaan, waarschuwen dat ze met een plan van aanpak moeten komen.’
In Zaanstad moeten 271 kantoorgebouwen aan de energielabel C-eis voldoen. Daarvan zijn er 74 op orde, 39 niet en van 158 is de status onbekend, aldus Tuijn. ‘Een aantal zal mogelijk aan de verplichting voldoen, maar hoeveel is onduidelijk. De omgevingsdienst gaat deze groep binnenkort benaderen.’ 

We proberen bedrijven zo goed mogelijk te ondersteunen

Gratis energieadvies

Zaanstad zette vorig jaar voor kantooreigenaren een gratis energieadvies- en begeleidingstraject op. Via de plaatselijke Green Business Club werden – toen nog in coronatijd – webinars georganiseerd, die gemiddeld tien tot vijftien deelnemers trokken. ‘Dat is niet enorm veel’, geeft Tuijn toe, ‘maar één kantooreigenaar ging actief met een energiescan aan de slag, en inmiddels zitten we op 22 deelnemers. Het belangrijkst is het doel waar we dit voor doen, namelijk zo veel mogelijk gebouwen energiezuinig proberen te maken. Dat is de grote opgave waar we voor staan. Voor de gemeente is de label C-plicht voor kantoren een maatregel die helpt. We kunnen zo aandacht voor de verduurzaming van gebouwen vragen. Een deel van de kantooreigenaren wil heel graag en heeft daar de mogelijkheden voor. Er zijn ook eigenaren die van goede wil zijn, maar de investering niet kunnen opbrengen. Met hen gaan we anders om dan met de groep die het wel kan betalen. We proberen deze bedrijven zo goed mogelijk te ondersteunen, zodat ook zij hun kantoren energiezuiniger kunnen maken.
‘We kiezen in eerste instantie voor samenwerking. Met de kantooreigenaren die niets doen, komen we ongetwijfeld in een handhavingstraject terecht. Zo ver is het nog lang niet. Ik verwacht dat veel kantooreigenaren vanwege de huidige hoge energiekosten in zullen zien dat ze er financieel baat bij kunnen hebben.’

Verleiden

Wethouder Jürgen Vissers (Groen Drimmelen) van Drimmelen staat er net zo in. De Biesboschgemeente telt 108 kantoorgebouwen en 56 daarvan hebben energielabel C of beter. ‘We zijn in contact met de bedrijven die daar nog niet aan voldoen. Weliswaar is er een handhavingsplicht, maar we willen bedrijven liever belonen dan straffen. De beste weg is hen te verleiden om in verduurzaming te investeren.’ 
Drimmelen heeft zijn duurzaamheidsloket voor particulieren uitgebreid naar ondernemers. Verder zijn er informatieavonden, om bedrijven te laten zien wat mogelijk is. ‘Technisch kan er heel veel, maar waar ondernemers vaak tegen aanlopen is de financiering. Veel bedrijven hebben het nog moeilijk door de coronacrisis. Dan staat duurzaamheid niet boven aan het wensenlijstje. Voor particulieren is in onze gemeente een duurzaamheidslening beschikbaar, zodat ze hun huis kunnen verduurzamen. Bij ondernemers ligt dat ingewikkelder, maar we kunnen ze op weg helpen door informatie te geven over de financieringsmogelijkheden. Als volgend jaar blijkt dat het niet snel genoeg gaat, zullen we de faciliteiten uit moeten breiden. Ook het rijk heeft hier een rol in.’
De gemeente gebruikt zelf maar één kantoorgebouw. Het uit 1978 daterende gemeentehuis, dat in 2007 flink is verbouwd, is de afgelopen twee jaar van energielabel D naar label B gegaan, onder meer door de aanleg van 243 zonnepanelen, twee warmtepompen en isolatie met HR+++-glas. Vissers: ‘We vinden dat we ook andere gemeentelijke gebouwen moeten verduurzamen, denk aan scholen. Daar beginnen we volgend jaar mee. We hebben een inventarisatie laten doen, om na te gaan wat er nog moet gebeuren. Als overheid hebben we beslist een voorbeeldfunctie.’

Goedkoper

Zaanstad is ver met het verduurzamen van de circa zestig eigen gemeentelijke gebouwen. ‘Per 1 januari voldoet nagenoeg al ons vastgoed aan de label C-eis’, vertelt Tuijn. Energielabel C halen is niet ingewikkeld, weet hij. Zaanstad investeerde vorig jaar twee miljoen euro om zeven panden te voorzien van zonnepanelen, veertien van spouwmuurisolatie en HR+++-glas en 24 gebouwen van automatisch gestuurde ledverlichting. Ook werden leidingen geïsoleerd, zodat er geen warmte meer weglekt. Alle gemeentelijke gebouwen passeerden zo de label C-streep. ‘In een aantal gevallen ging het bij ons om gebouwen die hard aan renovatie toe waren, daar hebben we energiezuinige maatregelen meteen bij meegenomen. Dat maakte het relatief goedkoper. Ons doel is de komende jaren voor de helft van de gebouwen toe te werken naar energielabel A. We zijn daar volop mee bezig.’ 
Dit hoogste energielabel voor gebouwen is voorlopig niet verplicht. In het Klimaatakkoord staat alleen het streven dat alle kantoren in ons land in 2030 energielabel A hebben. ‘Kan wel zijn’, zegt Tuijn, ‘maar als je als gemeente het goede voorbeeld geeft, kun je met meer overtuiging aan andere gebouweigenaren vragen hetzelfde te doen.’

De vraag is of je alles zo strikt kunt handhaven

Principiële vraag

In Maasgouw hebben alle gemeentegebouwen inmiddels minimaal het vereiste energielabel C. De principiële vraag of je als gemeente wel handhavend op mag treden, als je zelf niet aan de energie-eisen voldoet, is volledig terecht, meent wethouder Tim Snijckers (CDA). ‘Ik ben er dan ook trots op dat wij dat zelf als overheid goed geregeld hebben.’ Snijckers is voorzitter van het dagelijks bestuur van de Regionale Uitvoeringsdienst Limburg Noord. Ook de eigen panden van de vijftien deelnemende gemeenten voldoen aan de energie-eisen, aldus Snijckers. Terwijl bijna de helft van de kantoren in de RUD-regio geen enkel energielabel heeft. 
Ook Snijckers ziet echter geen reden om per direct streng op te gaan treden. ‘We hebben bedrijven jarenlang de wortel voorgehouden in plaats van met de stok te slaan. Ook op dit onderwerp moeten we niet zomaar ineens gaan handhaven. Bedrijven zijn wettelijk verplicht maatregelen voor energiebesparing te nemen, als deze zich binnen vijf jaar terugverdienen. De Landelijke Handhavingstrategie schrijft voor dat bedrijven drie maanden de tijd krijgen aan deze verplichting te voldoen. Drie maanden zou je ook als een acceptabele termijn kunnen zien om voor kantoorgebouwen minimaal het verplichte energielabel C te hebben.
‘De vraag is echter of je alles zo strikt naar handhaving door kunt zetten. Daar is bovendien veel onderzoek mee gemoeid en is er een gebrek aan handhavingscapaciteit. Bovendien blijft het een politieke keuze van de wethouders op de portefeuilles VTH, energie en duurzaamheid. Deze discussie moet binnen de gemeente zelf worden gevoerd. We kunnen daarom veel beter aan de voorkant bedrijven helpen te verduurzamen.’