Sociale infrastructuur kan levens redden, concludeerde socioloog Eric Klinenberg na zijn studie naar een hittegolf die in 1995 Chicago trof. Vergelijkbare wijken met meer scholen, bibliotheken, parken, winkels en cafés hadden een lagere sterfte dan waar deze in mindere mate aanwezig waren. Meer ontmoetingsplekken betekende dat meer mensen elkaar kenden, al was het maar vluchtig. Daardoor verlieten vooral ouderen makkelijker hun huis, of inspecteerden mensen bij bewoners in de eigen buurt die ze een tijdje niet hadden gezien. Het waren dus sociale relaties die levens redden, maar die relaties ontstonden door de aanwezige sociale infrastructuur.
In januari 2023 opent in de Groningse Oosterparkwijk de eerste Michi-Noeki, bedacht door Vollmer & Partners. Gebaseerd op halteplaatsen in Japan, de michi-no-eki, biedt deze een zitplek zonder consumptieverplichting, maar met een toegankelijk toilet en betaalbare koffie. Daarmee is het een voorbeeld van sociale infrastructuur: een plek waar altijd iemand aanwezig is, langs een veilige route te bereiken, met ruimte en mogelijkheden voor sociaal contact.

Sociale infrastructuur bestaat uit plekken waar sociaal kapitaal ontstaat

Sociale infrastructuur bestaat uit publiek toegankelijke plekken waar sociaal kapitaal ontstaat. De doelen van de Michi-Noeki sluiten hierbij aan. Naast het terugdringen van eenzaamheid, wil ze de participatie van inwoners bevorderen en de mobiliteit van ouderen verbeteren. Drie doelen die allemaal om relaties draaien: relaties tussen inwoners, relaties met organisaties en verenigingen en relaties met verschillende plaatsen. Als de Michi-Noeki in haar doelen slaagt, wordt het voor bewoners dus makkelijker om contacten te maken en te onderhouden, en wanneer nodig de weg naar ondersteuning te vinden. Naast een fijne plek, wordt de Michi-Noeki mogelijk een belangrijke ‘halteplaats’ in de netwerken in de wijk.

Bewuste keuze
Het is een bewuste keuze om de Michi-Noeki’s in de Oosterparkwijk te plaatsen. In deze wijk komt eenzaamheid relatief vaak voor, blijft bewonersparticipatie achter, en zijn er relatief veel huishoudens met een laag inkomen. Weinig geld beperkt de toegang tot private sociale infrastructuur zoals een café, en dus opbouw van sociale netwerken en sociaal kapitaal. Waar een deel van de wijkbevolking geen toegang heeft tot sociale infrastructuur, kan de publieke voorziening van dergelijke infrastructuur stevig bijdragen aan het welzijn van bewoners, de invulling van sociale en politieke participatie, en de leefbaarheid van de buurt. Hierdoor speelt publieke sociale infrastructuur ook een essentiële rol in het bevorderen van kansengelijkheid.

Met de huidige energieprijzen is de kou ook gevaarlijk

De positieve bijdragen van sociale infrastructuur zijn bekend. We weten echter minder goed hoe te plannen voor sociale infrastructuur, zeker wanneer er specifieke doelen zijn. Het meeste onderzoek is namelijk gedaan op plekken die al als sociale infrastructuur werken. Bij de Michi-Noeki is onderzoek al in een vroeg stadium betrokken, dankzij de samenwerking tussen de gemeente Groningen, de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de RUG en Aletta Jacobs School of Public Health. Hierdoor kunnen we leren wat werkt in het creëren van sociale infrastructuur, welke institutionele en fysieke inrichting sociale relaties bevordert, en hoe interventies als de Michi-Noeki kunnen bijdragen aan het halen aan gemeentelijke doelen.
De kans op een hittegolf in de Nederlandse winter is klein. Maar met de huidige energieprijzen is de kou ook gevaarlijk. Sociale infrastructuur draagt dan niet alleen bij aan sociale netwerken van overzicht en ondersteuning, maar biedt ook een toegankelijke verwarmde ruimte wanneer de stookkosten hoog zijn. Ook hier en nu kan toegankelijke sociale infrastructuur dan levens redden.