Een paar weken geleden kwamen tachtig gemeentebestuurders uit dertig landen virtueel bijeen om te bespreken hoe gemeenten zich op het ‘nieuwe normaal’ moeten voorbereiden. Hoe kom je tot een duurzaam herstel en hoe zorg je ervoor dat je een nieuwe gezondheidscrisis het hoofd kunt bieden?
Zoals de Italiaanse voorzitter Stefano Bonaccini van CEMR, de Raad van Europese Gemeenten en Regio’s, zei: ‘Als leiders van de lokale gemeenschap stonden we in de frontlinie van de crisis. Onze ambtenaren zorgden ervoor dat onze dienstverlening kon doorgaan. Willen we dat in de toekomst ook nog kunnen, dan zullen we ons moeten aanpassen, innoveren en goed samenwerken op alle overheidsniveaus.’
Hoe hebben gemeenten in andere landen de coronacrisis aangepakt? Waar liepen ze tegenaan, en kunnen hun Nederlandse collega’s van hen leren? Wij vroegen het drie lokaal bestuurders: de burgemeesters Peter Danielsson van Helsingborg (Zweden, 108.000 inwoners), Wim Dries van Genk (Vlaanderen, 66.000) en locoburgemeester Nabila Hamza van La Marsa (Tunesië, 93.000).

Succesvol voorbeeld

De Tunesische kustgemeente was goed voorbereid, zegt Hamza. ‘Vooral in Frankrijk en Italië wonen veel Tunesiërs, een aantal van hen komt hiervandaan. Wij hielden er rekening mee dat zij het virus mee zouden brengen. Daarom hebben we al in maart preventieve maatregelen genomen. Met succes, want uiteindelijk hadden wij hier ongeveer vijftig besmettingsgevallen, en slechts één sterfgeval. De besmettingen waren niet opgelopen in de openbare ruimte, maar binnen families. La Marsa wordt beschouwd als een succesvol voorbeeld van preventie en beheersing van het virus.’
Omdat veel laaggeschoolde inwoners, vaak zzp’ers, al aan het begin van de pandemie hun inkomen verloren en hulp van de centrale overheid lang uitbleef, zorgde de gemeente zelf voor een noodplan om te voorkomen dat inwoners zouden verhongeren of uit hun woning zouden worden gezet. De stad riep haar inwoners op geld te doneren, in ruil voor een certificaat. Hamza: ‘Daar is massaal gehoor aan gegeven. Het geld is ingezet voor hulp aan onze meest kwetsbare inwoners.’

Waar we jaren over hebben gepraat, zijn we nu gaan doen

Zoeken naar balans

De Zweedse burgemeester Danielsson verwacht dat de échte gevolgen van de pandemie pas over jaren duidelijk zullen zijn. ‘Het is nu echt te vroeg om daar iets over te zeggen, behalve dat de werkloosheid toeneemt en de belastinginkomsten afnemen.’
Zweden koos een andere strategie dan de rest van Europa om het virus te bestrijden. Volgens Danielsson zoekt het land naar een balans tussen publieke gezondheid en het inperken van de besmettingen enerzijds, en een beperking van de economische gevolgen anderzijds. Voorbeelden van lokale maatregelen in zijn eigen stad zijn gratis parkeren in het centrum, het verlenen van uitstel van betalingen, gerichte steun aan lokale ondernemingen en het aanbieden van trainingen voor digitaal zakendoen.
Genk lanceerde één geïntegreerd plan voor de korte én de lange termijn, waarin economische, maatschappelijke en sociale maatregelen elkaar versterken en complementair werken. Burgemeester Dries: ‘We maken 14 miljoen euro vrij, waarvan 9 miljoen euro gaat naar lastenverlagingen voor de gezinnen en de ondernemers. Nog eens 3 miljoen euro wordt vrijgemaakt om de koopkracht van de Genkenaren te verhogen en het lokaal besteden te stimuleren. En 2 miljoen euro gaat naar een set maatschappelijke en sociale maatregelen gericht op talentontwikkeling, het tegengaan van (kans)armoede en “terug uit ons kot” op een verantwoorde manier.’

Crisis biedt kansen

De crisis biedt ook kansen, menen de drie bestuurders. ‘Bijvoorbeeld om nieuwe oplossingen en diensten te ontwikkelen waar we anders nooit aan waren begonnen’, zegt Danielsson. ‘Er was – en is – geen tijd om ergens lang over na te denken, er moet worden gehandeld. Bijvoorbeeld op het gebied van digitale dienstverlening hebben we echt grote sprongen gemaakt. Waar we jaren over hebben gepraat, zijn we nu ook daadwerkelijk gaan doen.’
Dries ziet vooral kansen voor de middenstand. ‘Het lijkt erop dat ook de lokale handelaars nu echt wel het online shoppen hebben ontdekt, uit noodzaak. De crisis heeft een digitale versnelling teweeggebracht.’ Ook de stad Genk is wakker geschud. ‘Wij hebben onze digitale communicatie met de burgers versterkt. We hebben een versterkt webcareteam opgericht om vragen te beantwoorden. Door deze dienstverlening hebben nog meer Genkenaren de weg naar onze accounts gevonden.’
Voor de gemeente La Marsa staat voorop dat ze het momentum van solidariteit en participatie wil vasthouden. ‘Het kan La Marsa tot een meer verenigde en inclusieve stad maken’, zegt locoburgemeester Hamza.