Jan van der Voet, vanwege pensioen deze maand afgezwaaid als hoofd concernstaf bij de VNG, trok de afgelopen anderhalf jaar heel Nederland door om alle gemeentehuizen vast te leggen. Dikwijls ging zijn vrouw mee. ‘Zij vond het hartstikke leuk.’ Vanwege de afstand lukte het vaak niet meer dan acht gebouwen per dag te fotograferen. ‘We hebben enkele ritjes op de fiets gemaakt, maar meestal lukte dat niet. We hebben er zelfs onze vakanties op afgestemd. Zo zijn we een week naar Brabant geweest.’
Opmerkingen van Jantine Kriens, tot eind maart algemeen directeur van de VNG, waren de directe aanleiding voor het boek dat is gemaakt om haar afscheid te markeren. Van der Voet: ‘Zij heeft in haar tijd bij de VNG ontzettend veel gemeenten bezocht en kwam dan terug met de verzuchting dat we daar toch eens een boek van moesten maken.’
‘Wat me fascineerde’, zegt Kriens zelf, ‘is dat een stadhuis iets zegt over de cultuur in de gemeente. Neem het stadhuis van ’s-Hertogenbosch. Dat is een katholiek gebouw waar je de Brabantse geschiedenis in terugziet. In Enschede herken je de arbeidersachtergrond in het stadhuis. Die enorme variëteit is voor mij een metafoor voor de kracht van Nederland.’

Dynamiek
Het was Van der Voet opgevallen ‘hoeveel mooie, oude gemeentehuizen er nog zijn, op plekken waar je ze niet verwacht’. Ook opvallend, zegt hij: de dynamiek in het bouwen en verbouwen van de gebouwen, ingegeven door herindelingen, verduurzaming, nieuwe eisen en het toevoegen van nieuwe functies aan het gebouw, zoals een bibliotheek of een politiebureau. ‘De teksten in het boek zijn geschreven door twee cultuurhistorici’, zegt Van der Voet. ‘Zij beschrijven heel mooi hoe het uiterlijk van de gemeentehuizen veranderde met de manier waarop we kijken naar het lokaal bestuur. In vroeger tijden moesten de gebouwen autoriteit en rijkdom uitstralen. Nu moet je er vooral aan kunnen zien dat de gemeente van ons allemaal is en zijn de gebouwen veel laagdrempeliger.’