Nu de zomer voor de deur staat, blik ik terug op de eerste drie maanden in mijn nieuwe functie als Algemeen directeur. Ik mag een mooie rol vervullen. De belangen van gemeenten zijn, zeker nu, enorm bepalend voor de manier waarop we ons land besturen.

Er zijn ook aspecten die ik anders had ingeschat, mede door de coronacrisis die ons overvallen heeft. Meer dan verwacht, is de financiële problematiek een onderwerp. In alle gesprekken die ik voer met burgemeesters, wethouders en raadsleden komt de financiële wanhoop ter sprake. Als gevolg van de crisis zijn de uitgaven van gemeenten gestegen, terwijl de inkomsten zijn gedaald. De situatie was al kwetsbaar, als gevolg van de opschalingskorting en de oplopende kosten in het sociaal domein. Het lijkt soms of we achteraan in de rij staan, als het gaat om financiële steun vanuit het Rijk.

Om de ernst van de situatie duidelijk te maken, hebben meerdere gemeenten een brief gestuurd aan het kabinet. ‘We hebben onze begroting sluitend kunnen krijgen door 10 miljoen te bezuinigen,’ schrijft Lelystad in zijn brief. ‘Voor een gemeente met nog geen 80.000 inwoners is dat een enorm bedrag.’

Het lijkt soms of we achteraan in de rij staan

Ook ’s-Hertogenbosch trekt aan de bel. ‘De geraamde lasten van de coronacrisis kunnen niet enkel binnen de begroting van de gemeente worden opgelost. […] Wij rekenen op een constructieve houding van uw kabinet.’
Haarlem is eveneens stellig: ‘Zonder hulp vanuit het Rijk verwachten wij dat het voor ons niet mogelijk is om in 2020 tot houdbare gemeentefinanciën te komen en onze stad vitaal te houden.’

De brieven liegen er niet om. En er zijn er veel meer, postzakken vol. Als er niets gedaan wordt aan de benarde financiële positie van gemeenten, dan raakt de bankrekening leeg. ‘Als we een bedrijf waren, zou je ons haast failliet kunnen noemen,’ zei de Middelburgse wethouder Johan Aalberts onlangs in het Algemeen Dagblad. En zo simpel is het, helaas.

Vanuit de VNG doen we er alles aan om de problemen van gemeenten bij het Rijk voor het voetlicht te brengen. In aanloop naar het overleg in de Tweede Kamer over de gemeentelijke financiën op 2 juli hebben wij een position paper voorbereid met harde eisen. Want de financiële positie van veel gemeenten is te kwetsbaar. Zonder gemeenten valt ons land om. Dit is lokale problematiek die niet meer lokaal kan worden opgelost. Ik reken op een luisterend oor voor het verhaal van gemeenten, anders moeten er acties volgen.