Kunnen we met 342 gemeenten een stap naar voren zetten op het terrein van de ruimtelijke inrichting van Nederland? Is het wijs om dat te doen? Deze vragen houden me bezig.
Klimaatverandering, verduurzaming en het woningtekort maken flinke ruimtelijke ingrepen in Nederland noodzakelijk. Waar bouwen we nieuwe woonwijken, wegen en bedrijventerreinen? Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) publiceerde recent de Ruimtelijke Verkenning 2023 met vier scenario’s waarin het de toekomst voorstelbaar maakt.
In de scenario’s worden dilemma’s steeds anders uitgewerkt, bijvoorbeeld hoe water en bodem leidend zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling in het landelijk gebied, en hoe natuur kan worden uitgebreid. Of welke weg we inslaan met energie-infrastructuur: zetten we vooral in op een zwaarder net of op netwerkoptimalisatie in een meer decentraal systeem? Waar willen we nieuwe woonwijken bouwen? Is de bevolkingsontwikkeling sturend of willen we zelf een andere richting kiezen? De scenario’s zijn geen weergave van hoe het zal gaan, en er is er ook niet één het beste. Ze zetten aan tot nadenken over de vraag wat voor land we willen zijn. En wat de effecten zijn van de keuzes die we maken. De Ruimtelijke Verkenning is een hulpmiddel om het er met elkaar eens over te hebben. Is het raadzaam dat wij dat als gemeenten samen ook doen?

Wat doen we als we zelf voor de keuzes staan?

Het gesprek over ruimtelijke ordening betreft niet altijd gedeelde belangen. Sommige onderwerpen vragen afwegingen tussen gemeenten die voor Nederland als geheel noodzakelijk zijn, maar voor afzonderlijke gemeenten tot onwenselijke resultaten leiden. Het is bijvoorbeeld goed om water en bodem sturend te maken voor de ruimtelijke ordening. Maar in een gemeente doet het pijn wanneer dit ten koste gaat van een nieuwe woonwijk die hard nodig is.
De bestaansreden van onze vereniging is de krachten bundelen en elkaar versterken. Met een debat over de ruimtelijke inrichting van Nederland lopen we een risico dat gemeenten verdeeld raken. Dat is het laatste wat ik wil.
Tegelijk is het zo dat dat we als gemeenten al lang aandringen op een samenhangende langetermijnvisie voor Nederland. Elke gemeente heeft last van het kortetermijndenken en de onzekerheid die dit met zich brengt. Wat doen we als we zelf voor de keuzes staan? Kunnen we met onze kennis van de lokale werkelijkheid een visie maken die goed is voor het hele land?
Ik zou het interessant vinden om het te proberen, om te beginnen met een gesprek over de betekenis van de scenario’s. Ik zou dat graag organiseren. Voelt u daar ook voor? U bent van harte welkom. Stuur een mail naar algemeendirecteur@vng.nl.