‘Het klinkt goed dat gemeenten naar voren stappen, maar wat wordt het resultaat? Waar droom je van?’ vraagt een medewerker in de marge van de VNG-nieuwjaarsbijeenkomst. Het eerste woord dat in me opkomt is bestaanszekerheid. Het zou kunnen helpen als gemeenten weer zelf de schuldhulpverlening gaan doen, in plaats van marktpartijen. Maar bestaanszekerheid is ook garanderen dat er goedkope woningen zijn. Het lijkt iets van vroeger, maar zou je weer een gemeentelijk woningbedrijf kunnen starten dat woningen bouwt die je wél voor 400 euro kunt verhuren? ‘Zo het initiatief pakken, dat hoop ik,’ antwoord ik.
In haar oudejaarsconference zei Claudia de Breij: ‘Het komt niet goed, wij gaan het goed máken.’ Gemeenten kunnen in 2023 verschil maken. Het is het eerste volledige jaar na de raadsverkiezingen. Verse besturen met nieuw elan zijn aangetreden. De wil om er samen de schouders onder te zetten, leeft breed.

Eind december publiceerde het SCP traditioneel de Burgerperspectieven. Daarin staat dat het met de meeste mensen goed gaat, maar één op de zeven Nederlanders is kwetsbaar door financiële problemen, een slechte gezondheid of eenzaamheid. Mensen maken zich zorgen over de economie, wonen en het klimaat. Het vertrouwen dat de politiek oplossingen kan brengen, is historisch laag. Inwoners hebben het idee dat de partijen er met elkaar niet meer uitkomen. Een collegiale manier van besturen bij het rijk zou het vertrouwen kunnen versterken. In colleges van burgemeester en wethouders werkt het goed om met een gezamenlijke agenda politieke verschillen te overbruggen.

De overheid kan niet elk risico voor inwoners wegnemen

Vorig jaar schreef ik een reeks columns over de zeven eigenschappen van de goede overheid, geïnspireerd door Stephen Covey. De overheid kan niet elk risico voor inwoners wegnemen, maar wel zorgen voor een solide basis. Met een gedegen aanpak en focus op de lange termijn kunnen gemeenten en het rijk samen stappen zetten om nieuwe crises te voorkomen.
De komende weken wil ik ingaan op vijf thema’s waarop gemeenten het initiatief kunnen nemen: vergrijzing, bestaanszekerheid, kansengelijkheid, klimaat en energie, en het combineren van alle ruimtelijke opgaven. In elke gemeente is de leefwereld anders, overal is een ander type aanpak nodig die vorm krijgt van beneden naar boven. Nabijheid is eveneens vereist voor een goed beeld van de uitwerking van beleid in de praktijk. Ook daarom past het dat gemeenten een groter stempel op een aantal beleidsopgaven zetten.
Deze noties wil ik concreet maken. Wat kunnen gemeenten doen en hoe? Wat zijn de randvoorwaarden? Best ingewikkeld, maar een mooie kluif voor het nieuwe jaar. De scherven van het oude liggen in de glasbak, tijd om aan het werk te gaan.