Onze tweede dochter komt thuis. In de keuken ruikt het naar appeltaart en verse koffie, en het zindert er van levenslust. Honderduit praat ze over de avondjes met huisgenoten, vakantieplannen en over haar studentenbijbaan in de huishoudelijke zorg. Over een mevrouw die bij het aanbreken van elk seizoen de uitstalling in haar vitrinekast verandert, maar waar nooit iemand over de vloer komt. Ze hebben een band gekregen, die mevrouw en mijn dochter. Dat heeft ze met wel meer ouderen waar ze schoonmaakt. Ze is geraakt door de eenzaamheid van haar klanten. Ik luister met gloeiend vaderhart en zwijg wijselijk over de aanzuigende werking van het Wmo-abonnementstarief en de kosten voor gemeenten.
In mijn bestuurlijke wereld heb ik juist het advies Kiezen voor houdbare zorg van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) gelezen. In een tijd van dubbele vergrijzing (steeds meer ouderen die gemiddeld steeds ouder worden) wordt het moeilijk om de zorg op peil te houden. De WRR voorziet dat de uitgaven in de zorg tussen 2015 en 2060 stijgen van 12,7 procent naar meer dan 20 procent van het bruto binnenlands product. Nu werkt één op zeven mensen in de zorg, over veertig jaar moet dit één op de drie werknemers zijn. Dan blijven er maar weinig over voor andere belangrijke publieke taken. Het is een groot en urgent probleem.

Je wilt niet opnieuw vervallen in ellenlange twistgesprekken

De VNG wil met het rijk graag in gesprek over de vergrijzing. Het gaat erom dat we zien aankomen dat de kosten van de Wmo sterk zullen stijgen. Van de problemen in de jeugdzorg hebben we geleerd dat je er tijdig bij moet zijn om de kostenontwikkeling in de gaten te houden. Je wilt niet opnieuw vervallen in ellenlange twistgesprekken of een arbitragezaak. Politiek gericht op zonnige berichten voor de komende weken geeft op de langere duur bijbels noodweer. De asielproblematiek is een actueel voorbeeld. Het COA moet telkens de opvangcapaciteit op- en afschalen, en rent nu achter de feiten aan omdat er opeens duizend plekken nodig zijn. De langetermijnfocus is ver te zoeken.
De WRR adviseert om stelselmatig aan de slag te gaan met vergrijzing en houdbare zorg. Het is belangrijk om voldoende geld te reserveren. Nog groter is het probleem dat er straks steeds minder werkende mensen zijn. Hoe gaan we om met schaarste? Wanneer er maar zoveel zorg beschikbaar is, waar zet je dan de krachten in?
Het vergt een breed maatschappelijk debat en politieke moed om voor de toekomst de kwaliteit en de bereikbaarheid van zorg overeind te houden. Dit begint met het probleem te onderkennen en het gesprek aan te gaan. In bestuurskamers en thuis in de keuken.