Hoeveel werknemers ASML in Nederland exact heeft, valt niet te zeggen. ‘Op het moment dat ik een aantal noem, kan er al weer iemand zijn aangenomen,’ aldus Joost van Hees, verantwoordelijk voor publiek-private samenwerking bij het bedrijf. Hij moet het laten bij een schatting van 23.000 mensen. Groei vormt een sleutelwoord in de geschiedenis van ASML. In 1984 begon het bedrijf in Eindhoven met 31 werknemers; na de verhuizing naar Veldhoven een jaar later waren dat er al honderd. Het bedrijf heeft ook vestigingen elders in Europa, Azië en Amerika en alles bij elkaar ongeveer 44.000 werknemers. Op de groei lijkt geen maat te staan.

Wereldwijde vraag
De verklaring is simpel. ‘Wereldwijd is er een grote vraag naar elektronica en chips, dus ook naar onze machines.’ Dus wil ASML fors uitbreiden, ook in Brainport Eindhoven, dat bestaat uit 21 gemeenten. Een nieuwe, geschikte locatie vormt een eerste vereiste. Daarover kreeg de chipmachinefabrikant begin mei goed nieuws. De gemeente Eindhoven presenteerde een plan om de door het bedrijf gewenste uitbreiding tot eventueel twintigduizend arbeidsplaatsen mogelijk te maken op Brainport Industries Campus Eindhoven, een gebied van ongeveer honderd hectare. De Eindhovense raad moet nog akkoord gaan, net als ASML. Nog dit kalenderjaar zou er van beide kanten groen licht moeten komen. 

Bereikbaar
Uitvoering van het uitbreidingsplan kent nog wel haken en ogen. Zo vergt de bouw voldoende stikstofruimte en stroom op het regionale stroomnet. En het nieuwe terrein moet uiteraard goed bereikbaar zijn. ‘Want een deel van de mensen die we zullen aannemen, komt niet uit de regio. Zij reizen met het openbaar vervoer of komen met de auto.’ Voor degenen die wel in de regio willen komen wonen, moeten er natuurlijk huizen zijn. ‘Deze uitdagingen zijn niet nieuw,’ zegt Van Hees, ‘maar vanwege de schaal zijn ze wel urgenter dan in het verleden.’

Hierbij staat de regionale overheid mede aan de lat. Zo is het al jaren. Hoe meer werknemers een grote speler in de regio krijgt, hoe groter de nood aan voorzieningen. Naast woningen en bereikbaarheid liggen die onder meer op het gebied van scholen, huisartsen, recreatie, sport en cultuur. Van Hees: ‘We werken volgens een model waarin lokale overheden, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties nauw samenwerken.’

Van Hees legt uit dat die samenwerking haar oorsprong vindt in de reorganisaties bij Philips in de regio begin jaren negentig. ‘Bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen zochten elkaar op om de negatieve impact van die reorganisaties op lange termijn zo veel mogelijk te voorkomen.’

Honderdduizend woningen
ASML heeft rond voorzieningen volgens Van Hees niet alleen het belang van zijn eigen werknemers voor ogen. De gemeente Eindhoven schat dat mede door de uitbreiding van de chipmachinefabrikant de komende jaren ongeveer honderdduizend nieuwe woningen nodig zijn. Het bedrijf draagt daar financieel zijn steentje aan bij, zegt Van Hees. Zo is er een programma opgezet waarmee het bedrijf sociale woningbouw wil stimuleren. ‘Projecten die door te hoge kosten vastliepen, werden via die weg vlot getrokken, in samenspraak met de gemeenten.’

We hebben bijvoorbeeld vrijwel wekelijks contact met wethouders van Veldhoven

Dat programma gaat nu over in een breder woonfonds waarin ook andere overheden en bedrijven zullen deelnemen. Zo wil de onderneming tot 2040 de bouw van ongeveer vijfentwintigduizend woningen ondersteunen. ‘Het gaat om betaalbare woningen voor mensen die niet bij ASML werken.’

Elektrische fietsen
De afgelopen jaren zijn door de lokale overheden al veel voorzieningen gerealiseerd, mede ten behoeve van ASML en zijn medewerkers en van de regio. Zoals de reconstructie van de Kempenbaan, de toegangsweg tot de ASML-vestiging in Veldhoven. Of neem de elektrische fietsen die de fabrikant op eigen kosten heeft neergezet op station Eindhoven Centraal en op zijn eigen locaties in de Brainportregio. ‘We stimuleren werknemers hiermee om duurzaam te reizen, dus met het openbaar vervoer en de fiets.’

De gemeente Eindhoven ondersteunde de komst van de fietsen. De samenwerking tussen gemeenten in de regio en ASML op het gebied van benodigde voorzieningen, kent volgens Van Hees een solide basis. ‘We weten elkaar goed te vinden en hebben bijvoorbeeld vrijwel wekelijks contact met wethouders van Veldhoven.’

Ook over plannen die de regio aantrekkelijk moeten houden om in te leven, wordt met gemeenten gesproken. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om bijdragen aan het organiseren van een muziekprogramma, waaronder een internationaal programma. ‘Goed voor de buurt, maar ook voor onze werknemers. Er werken namelijk ruim 122 nationaliteiten op de campus Veldhoven. De meesten zijn Nederlander, maar we bieden ook veel Indiërs, Turken, Belgen en Portugezen werk.’

Zomerspelen
Op het gebied van sport en spel zet de Veldhovense onderneming zich eveneens in voor de regio. De ASML Zomerspelen, een sport- en beweegprogramma voor kinderen van 6 tot 13 jaar, zijn inmiddels traditie. Vorig jaar was deelname mogelijk in drie gemeenten, dit jaar komt er een vierde gemeente bij en in 2027 zullen tien gemeenten het terrein vormen waar de spelen worden gehouden. 

De chipmachinefabrikant richt zich vooral op kinderen met ouders met een smalle beurs. Na het programma worden deelnemers begeleid om lid te worden van een vereniging. Mochten ouders contributie of sportspullen niet kunnen betalen, dan draagt ASML daaraan bij. Financiële steun biedt ASML eveneens aan kinderen onder de twaalf voor een gratis bezoek aan theater De Schalm in Veldhoven. Van Hees: ‘We vinden het belangrijk dat mensen zich ook in de dorpskernen thuis voelen.’

Het is belangrijk dat mensen zich ook in de dorpskernen thuis voelen

Voor ASML, maar ook voor andere bedrijven en instellingen in Brainport Eindhoven, zijn investeringen in talent en mensen van groot belang. ‘Daar doen we veel aan. Werknemers van ons staan een paar uur per week als “hybride” docent voor de klas.’

Ook binnen de eigen poorten probeert het bedrijf mensen enthousiast te maken voor de technische sector, zegt Van Hees. ‘Jaarlijks draaien flinke aantallen bussen de parkeerplaats van de campus op voor een rondleiding van onder meer schoolkinderen door het bedrijf.’

Talent
Zoals gezegd, ASML werkt in de regio niet alleen nauw samen met de provincie en gemeenten, maar ook met andere bedrijven. Vorig jaar zag het Brainport Partnerfonds het levenslicht, een groep van inmiddels vierentwintig bedrijven die de komende twaalf jaar samen 219 miljoen euro investeert in vier maatschappelijke doelstellingen: bereikbaarheid, betaalbare woningbouw, extra talent voor de arbeidsmarkt en kansengelijkheid voor alle inwoners. Van Hees is bestuurslid van het Partnerfonds.

Project Beethoven
Net als deze bedrijven ziet ook de overheid de noodzaak van investeringen in Brainport Eindhoven. Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen behoren tot de top van de wereldwijde microchipindustrie. Hun aanwezigheid in Nederland koestert zij, mede doordat de sector veel werkgelegenheid biedt. Het vorige kabinet erkende dat bedrijven en instellingen in de regio een tekort kennen aan personeel, ruimte en energie. 

Het kabinet maakte ruim een jaar geleden afspraken met regionale overheden om die tekorten tegen te gaan en met bedrijven om te investeren. Dat resulteerde in het Project Beethoven: een investering van 2,5 miljard euro, bedoeld voor praktisch en theoretisch geschoold talent en voldoende ruimte, bereikbaarheid en betaalbare woonruimte in Brainport Eindhoven. De maatregelen moeten ervoor zorgen dat Nederland aantrekkelijk blijft voor bedrijven als ASML.

Van Hees is uiteraard blij met de steun vanuit Project Beethoven. ‘De chiptekorten die ontstonden tijdens de coronapandemie leidden ertoe dat overheden nu het strategisch belang erkennen van de halfgeleidersector,’ zegt hij. Van Hees heeft er vertrouwen in dat bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden de plannen gaan realiseren. ‘Die zijn ambitieus, maar de neuzen staan dezelfde kant op; we willen de plannen met elkaar realiseren.’