Een besluitvormer, zoals ook een burgemeester of een wethouder, zit niet zomaar op zijn of haar plek, zegt Victor Mids. ‘Daar heeft iemand hard voor gewerkt. Maar als je eenmaal in zo’n positie zit, kun je te veel gaan vertrouwen op je eigen gedachten. Dat is een valkuil. Zelfs als je heer en meester bent op je vak­gebied, heb je biases.’ 

Mindf*ck
Victor Mids is arts en illusionist en bekend van het televisieprogramma Mindf*ck, waarin hij Bekende Nederlanders met zijn trucs op het verkeerde been zet en en passant op wetenschappelijke wijze uitlegt hoe het menselijk brein werkt – en hoe je dat voor de gek kunt houden. Die kennis gebruikt hij ook als hij op een evenement een zaal toespreekt en de deelnemers op interactieve wijze betrekt bij wat hij doet. Later deze maand zal Mids dat ook doen op het VNG Jaarcongres in Eindhoven. 

Perspectieven
Als illusionist is het zaak om te spelen met die perspectieven en vooroordelen. Een goede truc is gelaagd. ‘Het is een sterke illusie als er meerdere geheimen door elkaar heen spelen, die elkaar het liefst een beetje uitvlakken. Die lagen zijn voor de kijker allemaal onzichtbaar, maar maken het verhaal voor hen wel onoplosbaar. Dat is de kern.’ 

‘Ook een intelligent brein is om de tuin te leiden’

Anders kijken en denken, dat is de kern van het verhaal van Mids. Als illusionist speelt hij met de vooroordelen die deelnemers hebben, door ze op het verkeerde been te zetten. ‘Als je een illusie ziet, denk je vaak dat het niet kan wat er gebeurt. Maar het gebeurt wel, dus érgens along the way trek je een verkeerde conclusie. Het is een directe confrontatie met het feit dat ook een intelligent brein om de tuin te leiden is.’ 

Patronen en aannames
Introspectie neemt in het verhaal van Mids een belangrijke plaats in: kijk allereerst naar jezelf en het eigen gedrag. De illusionist verwijst naar de Israëlisch-Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman, bekend van zijn boek Thinking, Fast and Slow. Gedurende de dag maken mensen continu keuzes op basis van hun eigen patronen en aannames, en vaak zonder er al te veel over na te denken. Het zijn die shortcuts, zegt Mids, die het leven makkelijker maken. Maar ze zorgen er ook voor dat mensen niet altijd doorhebben dat er iets ongebruikelijks gebeurt. ‘Ik noem dat de magie van een ander perspectief.’

De gedachte dat we dingen doen ‘omdat we dat nou eenmaal altijd zo doen’, helpt dus niet bij onverwachte of nieuwe situaties, zegt Mids. Nu de wereld in hoog tempo verandert, met ook gevolgen voor het lokaal bestuur, is het goed om je daarvan bewust te zijn. ‘Want disruptie vindt in elke branche plaats.’ Dat betekent niet dat innovatie per definitie goed is, ‘maar het is wel belangrijk om je bewust te zijn van dat andere perspectief.’ 

Bij een geslaagde illusie speelt beïnvloeding een grote rol. Om een truc te laten slagen, moet een illusionist mensen een bepaalde keuze laten maken. Nudging noemt Mids dat, en er zijn verschillende technieken voor die ook in het lokaal bestuur van pas komen. Mids geeft het voorbeeld van een patiënt die moet beslissen of hij wel of geen operatie zal laten uitvoeren. ‘Welke operatie heb je liever, die waarin je twee procent kans hebt om te overlijden, of die waarin je 98 procent kans hebt om te overleven? De uitkomst is hetzelfde, maar bij de tweede formulering is het frame gericht op de positieve uitkomst. Veel mensen zullen er bij die formulering eerder voor kiezen om wél voor de operatie te gaan.’

Kracht van woorden
Bij de aanleg van een nieuwe woonwijk, de komst van aan asielzoekerscentrum of een andere noodzakelijke politieke keuze, kunnen deze technieken ook gebruikt worden. ‘Het is echt heel nuttig om na te denken over de kracht van de woorden die je gebruikt. Je moet niets verdoezelen, of gaan liegen, maar communicatie is heel belangrijk. Zowel voor mij om een illusie te bewerkstelligen, als voor een wethouder.’