Als je een fietstocht of een wandeling maakt in de Loonse en Drunense Duinen of door de beekdalen van de Aa en de Dommel, realiseer je je nauwelijks dat even verderop hard wordt gewerkt aan het verwerven van kennis op topniveau en aan een van de grootste economieën van het land.
‘Het Van Gogh Nationaal Park beslaat een groot deel van Midden-Brabant en is een park van wereldklasse’, zegt Johan van Gerwen (CDA), wethouder recreatie en toerisme van Meierijstad, een van de gemeenten die midden in het park liggen. ‘De combinatie van stad, natuur en cultuur is uniek. Het nationaal park vertelt daarmee een krachtig en onderscheidend verhaal van een gebied waarin niet alleen veel mooie natuurgebieden en prachtige landschappen liggen, maar waar tegelijkertijd overheden, organisaties, boeren en bedrijfsleven samenwerken om het landschap en de biodiversiteit te versterken. Een aantrekkelijk en gezond woon-, werk- en leefklimaat dus. Daarnaast vormen ons prachtige landschap en de TU Eindhoven om de hoek, absolute vestigingsvoorwaarden voor grote bedrijven als Philips en ASML en voor een succesvolle kenniseconomie.’ 
Het Van Gogh Nationaal Park levert daarmee een belangrijke kwaliteitsimpuls voor een gezonde en mooie woon- en werkomgeving voor bewoners en voor nationale en internationale kenniswerkers. ‘Burgers die hier wonen, maar ook werknemers, kunnen door de aanleg van wandelroutes en nieuwe verbindingen tussen stad en platteland genieten van de omgeving en van nieuwe toeristische hotspots en streekwinkels’, gaat Van Gerwen verder. ‘Zo raken nieuwe en bestaande initiatieven verbonden met de stad.’

Met deze schaalsprong neemt de druk op de ruimte toe

Ecologisch kapitaal

Hoewel de ecologische en landschappelijke kwaliteiten van het Van Gogh Nationaal Park dus veel kansen bieden, staan landschap en natuur ook onder druk. Van Gerwen: ‘De laatste decennia hebben stedelijke ontwikkelingen en infrastructurele maatregelen hun sporen nagelaten en ons ecologisch kapitaal en de groene ruimte in waarde doen afnemen. Brabant staat voor grote ruimtelijke en maatschappelijke opgaven, zoals duurzame energieproductie, woningbouw, mobiliteit en logistiek, stikstof, klimaatadaptatie, circulaire economie en de transitie van de land- en tuinbouw. Ook boeren en tuinders zoeken ruimte voor de ontwikkeling van hun bedrijf. De integraliteit maakt het complex. Er speelt veel en onze ambities liggen hoog.’ De gemeenten werken daarom samen met rijk en provincies, zegt de wethouder.
Dat gebeurt onder meer in de Sandwyck-pilot; een initiatief van de gemeente Son en Breugel waarin samen met Best, Meierijstad en de waterschappen wordt onderzocht welke kansen er liggen in het gebied. ‘De regio groeit hard en met deze schaalsprong neemt de druk op de ruimte toe, vooral in het landelijk gebied dat al volop in transitie is’, aldus Van Gerwen. Die sterke groei dwingt tot keuzes: welke ontwikkelingen krijgen ruimte en welke waarden behouden we? In Sandwyck komen al deze vraagstukken rond natuur, agro, wonen en leefbaarheid samen.’

Intensieve veehouderij

Tussen Best en Son en Breugel ligt bosgebied. ‘In het weekend is dat behoorlijk druk’, zegt wethouder Jelle de Jong (Dorpsvisie), die vanuit Son en Breugel betrokken is bij Sandwyck. ‘Fietsers, wandelaars en ruiters moeten de ruimte delen met agrariërs. En dan staat er voor de komende jaren ook nog woningbouw op het programma. Hoe zorg je dat de ruimte die overblijft op een goede manier wordt gebruikt? Wat voor soort agrarische activiteit past in het gebied? Kiezen we voor grasland waar je nog wel vee op kunt houden? Gaan we voor een bodem- en watersturende variant? En wat betekent dat dan weer voor de inrichting en de keuzes die we maken?’
Het zijn dat soort vragen die de partners binnen Sandwyck met elkaar proberen te beantwoorden. ‘En we hebben al heel wat bereikt’, gaat De Jong verder. ‘Twintig biobased woningen in Son en Breugel bijvoorbeeld. Met ondersteuning van de provincie hebben we een fors subsidiebedrag gerealiseerd. Daarnaast hebben we in Son en Breugel besloten dat we in de toekomst geen plek meer zien voor intensieve veehouderij. In dat kader zijn we ook met ondernemers in het gebied in gesprek over alternatieven. Alle opbrengsten en de succesvolle praktijkcases tot nu toe zijn samengevat in een boekje over Sandwyck.’

Binnen Meierijstad hebben we zo’n beetje elke transitie of functieverandering wel ondervonden

Landschap van de toekomst

In het Van Gogh Nationaal Park wordt daarnaast door verschillende partners geïnvesteerd in het landschap van de toekomst. ‘Onder meer door natuur, landschap en erfgoed in samenhang te versterken’, gaat Van Gerwen verder. ‘Maar ook door natuurbeleving en duurzaam toerisme te stimuleren en door boeren nieuw perspectief te bieden op het gebied van duurzame voedselproductie.’ 
Het programma ‘Brabants Bodem’ dat een nieuw perspectief ontwikkelt voor agrarisch ondernemers die bijdragen aan de kwaliteit van natuur en landschap in het Van Gogh Nationaal Park, draagt daaraan bij. Van Gerwen: ‘Binnen Meierijstad hebben we zo’n beetje elke transitie of functieverandering wel ondervonden. Van een bed and breakfast naast een intensieve veehouderij en kamperen bij de boer tot ponyrijden op de akkers, tijdelijke woonruimte in de natuur en naar natuurinclusieve landbouw.’ 
Het programma Brabant Groeit maakt zich hard voor woongenot, klimaat, het tegengaan van hittestress, gezondheid en ontspanning. ‘Onder meer in de Genneper Parken en in het Brainport Park in Eindhoven’, vult Van Gerwen aan. Dan is er ook nog de Van Gogh Academie; een samenwerkingsruimte waar initiatiefnemers vanuit de overheid en het bedrijfsleven kennis opdoen, een netwerk opbouwen en elkaar inspireren met hun hun plannen en ideeën die bijdragen aan de ambitie van het Van Goghpark. ‘Dat past perfect’, zegt Van Gerwen. ‘Het Van Gogh Nationaal Park is met name gericht op participatie en samenwerking. Samenwerking tussen bijvoorbeeld overheden, bedrijfsleven, natuurorganisaties, vrijwilligers en agrariërs. Op dit moment zijn ruim zeventig partners betrokken bij dit park. Zo wordt het Van Gogh Nationaal Park niet alleen een prachtig gebied, waaraan steeds meer kwaliteit aan natuur en landschap wordt toegevoegd, die we terugzien in het ruimtelijk beeld, maar ook – en vooral – een samenwerkingsconcept.’