Een kliekje opwarmen heeft ten onrechte een negatieve bijklank. Het is juist fijn als er na een lange werkdag nog een restje pittige curry in de koelkast staat. Daarom durf ik gerust nog eens te beginnen over de historische collegeonderhandelingen met Pim Fortuyn in Rotterdam. Er zijn parallellen tussen Nederland nu en Rotterdam in 2002.
De stad was vastgedraaid in een kluwen van problemen: verloedering in wijken, sociale problemen en veel onveiligheid. Fortuyn initieerde een nieuwe bestuursstijl die de weg omhoog in gang zette. We werkten met een collegeakkoord op hoofdlijnen, de wethouders committeerden zich aan het grote verhaal, in de gemeenteraad was er niets dichtgetimmerd. Het was een collegiaal college, je benaderde de problemen in samenhang, in plaats van dat elke wethouder vocht voor z’n eigen hoofdstuk uit het programma.
Na de Kamerverkiezingen zal de nieuwe coalitie in het land richting moeten kiezen. In de VNG Verenigingsstrategie benoemen we een aantal belangrijke thema’s: goed bestuur, bestaanszekerheid, forse inzet op de grote maatschappelijke opgaven, en langetermijnfocus. Realistisch bestuur met betere verhoudingen tussen overheden is een randvoorwaarde om alle problemen het hoofd te bieden, waarbij voor gemeenten een goede balans tussen taken en middelen essentieel is. Een actieplan voor bestaanszekerheid is noodzakelijk omdat steeds meer mensen leven in armoede. De garantie dat je financieel niet door het ijs zakt, is ook van belang om de bevolking mee te krijgen in grote veranderingen zoals de energietransitie. De opgaven voor een menselijker, krachtiger en groener land vragen een lange horizon, het gaat erom de goede koers te kiezen, maar je kunt het niet allemaal in vier jaar voor elkaar krijgen.

Je kunt het niet allemaal in vier jaar voor elkaar krijgen

Daarom zou het goed zijn als de coalitie op hoofdlijnen richtinggevende uitspraken doet, maar dat het kabinet zelf het programma maakt. Met een integrale benadering van vraagstukken, bijvoorbeeld stikstof, landbouw en het woningtekort. Of economische structuur, vergrijzing en migratie. 
Een gedetailleerd regeerakkoord is star. Fractiespecialisten maken het verhaal voor hun eigen stukje, het is dan moeilijker om oplossingen te integreren en zaken uit te ruilen. Een akkoord op hoofdlijnen kan bijdragen aan beter bestuur; ministers die samen als team hun eigen programma hebben gemaakt, moeten de Kamer overtuigen om steun te krijgen. Dit is beter voor het vertrouwen dan de wetenschap dat alles al politiek in beton is gegoten. In een versnipperd politiek landschap opent een akkoord op hoofdlijnen bovendien de mogelijkheid van een minderheidskabinet, en het hoeft niet zo oeverloos lang te duren voor de formatie is afgerond. Maar het belangrijkst is dat de ministers collegiaal aansturen op een groot verhaal voor Nederland. Gemeenten willen graag meedoen. Samen – door de doornen – op naar een nieuw tijdperk van bloei.