Sociale diensten zien het aantal mensen met grote financiële problemen toenemen. Het inkomen van veel mensen is te laag, hun werk te onzeker en het systeem van toeslagen te ingewikkeld. De VNG is één van de partijen die de laatste jaren stelsel­matig aandacht vroegen voor de bestaanszekerheidscrisis. Het is veelbelovend dat dit nu een belangrijk thema is van de verkiezingen. Dit vormt hopelijk de aanzet voor de noodzakelijke ingrepen. ­Gemeenten kunnen daarin een belangrijke rol spelen.

In het licht van de problemen die we het hoofd moeten bieden, is bestaans­zekerheid cruciaal. De vergrijzing, de energietransitie, de geopolitiek en het veranderende klimaat geven onrust en onzekerheid achter elke voordeur. De overheid moet de grote veranderopgaven in goede banen leiden. Dat lukt alleen als burgers erop kunnen vertrouwen dat de overheid ze niet in de armoede laat zakken. En dat basale zekerheden gewaarborgd zijn: een toereikend inkomen, een woning, onderwijs en toegang tot zorg. Feitelijk is bestaanszekerheid geen politieke keuze, maar een grondwettelijke taak van de overheid.

In de Denktank 2040 is een menselijker land één van de hoofddoelen. In het scenario voor 2040 wordt bestaanszekerheid zo opgevat dat elke Nederlander in dat jaar de garantie heeft van voldoende inkomen in een eenvoudiger stelsel dat de wirwar van toeslagen overbodig maakt.

Gemeenten willen naar voren stappen op het thema van bestaanszekerheid

In gemeenten en bij de VNG leven veel ideeën hoe we bestaanszekerheid verder kunnen brengen. In maart van dit jaar publiceerden we daarover het ­essay Bestaanszekerheid als belofte. Gemeenten zagen het aantal huishoudens dat ze bij inkomenscrises moesten helpen verdubbelen naar bijna één miljoen huishoudens. Deze crisisaanpak is niet houdbaar, er moeten fundamentele en uitvoerbare keuzes worden gemaakt voor de lange termijn. 

Weliswaar is er al het een en ander verbeterd in de toeslagen en in de Participatiewet, maar dit gebeurt binnen bestaande kaders, wat leidt tot uitvoeringsproblemen en ­tegenstrijdigheden in regels. De maatregelen voorkomen evenmin dat we dweilen met de kraan open, denk aan het online gokken waardoor steeds meer jongeren schulden krijgen.

Gemeenten willen naar voren stappen op het thema van bestaanszekerheid. Samen met het rijk en andere partners willen we een nieuw Akkoord van Wassenaar sluiten en afspraken maken voor een Lokale Agenda Bestaanszekerheid. Drie beloften staan daarin centraal: voldoende inkomen, werkzekerheid en een overheid die inwoners vertrouwt en zelf betrouwbaar is.

Bestaanszekerheid vraagt een grote verbouwing van het stelsel. De kennis van de uitvoering en de leefwereld, en de brede blik van gemeenten zijn daarbij onmisbaar. We zijn klaar om in actie te komen.