Het zijn aanpakkers pur sang, de managers en medewerkers op de ontvangsthubs waar dagelijks vluchtelingen uit Oekraïne aankomen. Ze zijn bij de gemeente eigenlijk beleidsmedewerker Veiligheid, strategisch adviseur of planjurist. Maar de nood is aan de man, het gewone werk moet wijken. Ze organiseren wat nodig is: bedden, eten, een bsn-nummer. Ze werken samen met het Rode Kruis en VluchtelingenWerk, onderhouden contacten in de regio om mensen onder te brengen op betere plekken. Het is uitproberen en bijstellen wat beter moet, elke dag brengt nieuwe hoofdbrekens.

Deze vluchtelingencrisis zonder weerga komt bovenop het al jaren bestaande capaciteitstekort in de asielzoekersopvang. Met een beroep op het staatsnoodrecht verplichtte staatssecretaris Eric van der Burg van Justitie en Veiligheid de burgemeesters om de opvang van Oekraïense vluchtelingen te organiseren. Ook krijgen gemeenten en provincies een taakstelling om 13.500 statushouders te huisvesten in de tweede helft van dit jaar, en wil het kabinet gemeenten verplichten asiellocaties te openen. Het zijn maatregelen die passen in een noodsituatie, maar hoelang blijft dit nog een crisis?

Een crisis is niet enkel een noodsituatie, maar ook een moment van de waarheid, je moet kiezen hoe je verdergaat. De komst van Oekraïners en statushouders betekent veel voor lokale samenlevingen. Er zijn woningen nodig, maar ook onderwijs, zorg, werk, en sociale contacten. Hoe regelen we het? Hoe gaan we met elkaar om?

Hoelang blijft dit nog een crisis?

De burgemeesters zijn op grond van de Wet verplaatsing bevolking aangewezen als crisismanager. Gelukkig pakken de meesten deze rol al samen met het college en de raad op, maar als deze situatie langer duurt, is het essentieel dat we deze vraagstukken in de breedte oppakken. Met democratische legitimiteit en als één overheid, samen met het rijk en uitvoeringsorganisaties.

We kunnen bijvoorbeeld meer samenwerken bij het vinden van locaties. Het Rijksvastgoedbedrijf en het ministerie van BZK zijn een programma begonnen voor het omkatten van bedrijfspanden naar woningen. Het is winst dat dit mogelijk is, omdat er snel veel nieuwe woningen nodig zijn voor Oekraïense vluchtelingen. Maar er zijn sowieso meer woningen nodig, ook voor andere woningzoekenden. Als we onze kracht bundelen, kunnen we een vuist maken tegen de hedgefondsen die het nu meestal winnen bij het verwerven van panden.

Ook in de volle breedte van de opvang, asiel en integratie is samenwerking noodzakelijk. Met langjarige afspraken over de financiering, een werkwijze die past in de lokale realiteit, en een vaste basis van mensen om de integratie te begeleiden. Gemeentelijke juristen en adviseurs zijn fenomenale aanpakkers, maar hun eigenlijke werk kan niet nog maanden blijven liggen.