‘Er zijn mogelijk honderden dubieuze zorgaanbieders actief, die geld verdienen over de rug van kwetsbare patiënten’. Zo opende het RTL Nieuws op vrijdagavond 29 oktober.
In navolging van Follow the Money en Pointer deed de onderzoeksredactie van RTL Nieuws onderzoek naar zorgfraude. Samen met RIEC Oost-Nederland stelde de redactie een lijst op met 8 risico-indicatoren die in samenhang kunnen duiden op criminele activiteiten. Denk aan hoge winsten, een opvallende lage loonratio of naast zorgondernemer ook actief zijn als vastgoedondernemer. Of in branches met een verhoogd risico op ondermijning, zoals horeca- of autobranche. Bijna 600 zorgaanbieders, verspreid over het land, scoorden drie of meer ‘verwonderpunten’ op deze lijst.
Het onderzoek maakt de urgentie om ons bewust te zijn van zorgfraude en hierop te acteren weer eens te meer duidelijk. Die urgentie voel ik zelf ook heel sterk. Tegelijk wil het onderzoek niet zeggen dat we in alle gevallen met malafide ondernemers te maken hebben. Om niet van een koude kermis thuis te komen, zullen we als gemeenten bij de aanpak van zorgfraude echt de nodige zorgvuldigheid in acht moeten nemen. We zullen hierbij ook nog eens moeten manoeuvreren tussen de wettelijke mogelijkheden.
Preventie voor en tijdens het proces
Veel gemeenten willen graag aan de slag met zorgfraude, maar de praktijk is weerbarstig en juridisch ingewikkeld. VNG ondersteunt gemeenten hierbij en pleit voor een zorgvuldige aanpak langs twee sporen: preventie en interventie. Met onze Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving | Wmo 2015 en Jeugdwet bieden we gemeenten informatie en instrumenten om hiermee aan de slag te gaan. Daarnaast kunnen gemeenten altijd terecht bij onze adviseurs.
Gaat het over preventie, dan weten mensen die mij kennen dat ik heilig geloof in het aangaan van het échte gesprek. Niet alleen over het wat, maar vooral ook over het hoe. Ga langs bij een aanbieder om een kijkje in de keuken te nemen, vragen te stellen en duidelijke, controleerbare afspraken te maken. Niet alleen voorafgaand aan de relatie, maar ook tijdens.
Een mooi voorbeeld van ‘preventie tijdens het proces’ zie ik bij gemeenten die materiële controles uitvoeren. Die slagen erin om – al heet het controle – samen met de aanbieders de kwaliteit en rechtmatigheid van de zorg te verbeteren. Veel aanbieders zijn hier zelf ook blij mee. Wetten, wensen en werkvloer als gezamenlijke maatstaf.
Ankers om fraudeurs op te sporen en aan te pakken
Zorgfraude aantonen en aanpakken vergt juridisch vaak een lange adem. Hoe eerder in het proces je erbij bent, hoe minder adem het uiteindelijk kost. Dit vraagt wel om een goede basis. Naast preventieve elementen zal het beleid ook ankers moeten hebben voor een effectieve aanpak. Maak je heldere afspraken met een aanbieder, dan geven die houvast om een contract te ontbinden mocht de aanbieder zich hier herhaaldelijk niet aan houden. Maar het is inmiddels ook wel duidelijk dat aanvullend proactieve controle nodig is. Dat kan door in het beleid op te nemen dat je daar controleert waar de grootste risico’s zitten en dat je vastlegt hoe je dat – bijvoorbeeld steekproefsgewijs – gaat onderzoeken. Laten zien dat je er serieus werk van maakt heeft ook weer een preventief effect.
Ruimte optimaal benutten en uitbreiden
De indicatoren die RTL Nieuws heeft benoemd, herkennen we natuurlijk. Waar gemeenten vooral tegenaan lopen is de complexiteit van gegevensgebruik en -uitwisseling. Wat is wel mogelijk en wat niet. Als VNG Naleving proberen we continu in kaart te brengen welke gegevens gemeenten binnen de huidige wetgeving kunnen gebruiken en uitwisselen. Het Informatieknooppunt Zorgfraude is bij die uitwisseling de spin in het web. Ook wordt bekeken hoe gemeenten betere stuurinformatie kunnen krijgen over ondermijnende zorgfraude. Denk aan Zicht op Ondermijning, waar samen met enkele gemeenten een proef op het terrein van Wmo – pgb en zorg in natura – plaatsvindt. Ook werken we actief aan de koppeling met ondermijning door zorgfraude in de betreffende netwerken op de agenda te zetten.
Verder bundelen we de signalen uit het veld over belemmeringen bij de aanpak van zorgfraude en bespreken die met het ministerie van VWS. Maar meer wettelijke mogelijkheden hebben we niet van vandaag op morgen. Dat is werk aan de weg. Daardoor moeten we nu weliswaar een stukje omrijden, maar dat wil niet zeggen dat we onze bestemming niet kunnen bereiken. De eerder genoemde routekaart wijst gemeenten de weg. En vergeet ook onze aanstaande regiobijeenkomsten Tools voor Toezicht niet. Hier komen het openbaar maken van rechtmatigheidsonderzoeken en materiële controle uitgebreid aan bod. Zo komen we samen, stap voor stap en zorgvuldig, steeds een stukje verder.