Op dit moment vindt een evaluatie plaats van de Wet kinderopvang. Een belangrijk onderwerp dat daarnaast op tafel ligt, is de (te) gedetailleerde wijze waarop de kwaliteitseisen zijn vastgelegd. Deze ontwikkelingen vallen samen met de recent gepresenteerde kabinetsplannen om de kinderopvangkosten voor werkende ouders vanaf 2025 voor 95% te vergoeden. ‘Dat klinkt goed met het oog op het bevorderen van de arbeidsparticipatie en ontwikkelingsstimulering’, denk ik dan. Maar er zit ook een aantal haken en ogen aan. 

Gelijke kansen voor kinderen

Een eerste haak is dat de vergoeding van de overheid geldt tot een maximum uurtarief. Bij hogere tarieven leggen ouders dat verschil zelf bij. Onderzoekers stellen dat die tarieven bij de huidige plannen zeker hoger zullen worden. Daar komt bij dat de plannen zullen leiden tot een stijging van de vraag naar kinderopvang. In combinatie met de nu al stevige personeelstekorten in de branche heeft ook dat een prijsopdrijvend effect. Dit vergroot het risico op segregatie. En dat is nou net iets wat we allemaal niet willen.

Wet en werkelijkheid

Borduur ik voort op de personeelstekorten, dan maak ik me wel zorgen over de gedetailleerde wijze waarop we de kwaliteitseisen binnen de kinderopvang hebben vastgelegd. Het leidt in de praktijk tot veel werk- en regeldruk. Nu al zie ik dat groepen uitvallen en locaties moeten sluiten omdat ze niet aan de eisen kunnen voldoen. En natuurlijk hebben ook de afgelopen coronajaren de vinger op de zere plek gelegd. Toezicht en handhaving door GGD’en en gemeenten vinden plaats op basis van gedetailleerde kwaliteitseisen die in de wet zijn vastgelegd. Eisen die gelden voor álle kinderopvanglocaties. Hierdoor lijkt maatwerk door de kinderopvang zelf én vanuit toezicht en handhaving vrijwel onmogelijk. Tijdens de coronaperiode werden kinderopvang, GGD’en en gemeenten door de situatie gedwongen om met elkaar te ontdekken hoe ze verantwoorde keuzes konden maken in de géést van de wet. Wellicht biedt dat aanknopingspunten voor de toekomst.

Anders kijken naar kwaliteit

Kinderen op de kinderopvang moeten kunnen rekenen op een veilige en stimulerende omgeving. Ik vraag me af of we zo’n omgeving niet ook kunnen waarborgen als we de kwaliteitseisen waar mogelijk wat meer op hoofdlijnen vastleggen. Begrijp me niet verkeerd, ik pleit er niet voor om alle eisen overboord te gooien. Maar misschien ligt het antwoord wel in een andere benadering van kwaliteit. Denk aan principle-based regulation. Je legt kinderopvanglocaties doelen op en een manier waarop ze die kunnen behalen. Voldoen ze op een andere manier aan die doelen, dan moeten ze dit kunnen uitleggen. Een voorbeeld is dat andere medewerkers de pedagogisch medewerker ontlasten met taken waar geen ‘pedagogische opleiding’ voor nodig is. 

Flexibilisering toezicht

Inspecties richtten zich in het verleden altijd op dezelfde punten bij alle, ook goede, locaties. Een vernieuwing die we daarom recent hebben doorgevoerd, is de flexibilisering van het toezicht. De vaste set minimaal te toetsen items is losgelaten en de toezichthouder heeft meer ruimte heeft om samen met de gemeente te bepalen welke zaken er geïnspecteerd moeten worden. Dit haalt de voorspelbaarheid én de blinde vlekken uit het toezicht, wat uiteindelijk de kwaliteit van de kinderopvang weer ten goede komt. 

Moeilijke keuzes

Deze flexibilisering is een stap in de goede richting. Maar hoe je het ook wendt of keert, er liggen moeilijke keuzes op tafel. Houden we vast aan de huidige wetgeving? Met alle gevolgen voor de capaciteit van de kinderopvang en het effect hiervan op de participatie en kansengelijkheid. Of bedenken we een Marshallplan? Een plan waarbij we kijken naar alle facetten van de kinderopvang? Van salaris, (secundaire) arbeidsvoorwaarden en tarieven tot het meer ruimte laten aan de kinderopvang zelf? Ruimte om binnen de kaders van verantwoorde, veilige en stimulerende kinderopvang maatwerk te bieden in het belang van het kind. Ja, dat betekent ook meer discussie over de invulling van dat maatwerk. Maar daarvoor lopen wij niet weg. Uiteindelijk hebben we allemaal hetzelfde doel voor ogen, waarin we elkaar alleen maar kunnen versterken: toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige kinderopvang voor iedereen!