VNG Magazine nummer 18, 19 november 2021

Tekst: Paul van der Zwan | Beeld: Shutterstock

Gemeenten kennen nog steeds veel vacatures. Die vervullen, is geen sinecure. Een nieuw praktisch werkboek, opgesteld met de hr-professionals zelf, reikt gemeenten de helpende hand. ‘Een samenhangende aanpak is cruciaal.’
 

Toezichthouder wabo

Van een recordaantal vacatures is geen sprake meer, zo toont de Vacaturemonitor van A&O fonds Gemeenten over het derde kwartaal. Met 8230 vacatures nu lijkt het beeld minder zorgelijk dan in de drie maanden daarvoor, toen met 8757 vacatures het hoogste aantal sinds 2018 werd aangetikt. Maar de urgentie blijft. Vooral voor vacante functies op het gebied van ICT, financiën, ruimtelijke ordening, milieu en techniek blijken gemeenten moeilijk mensen te kunnen vinden.
Daarnaast zijn er volgens CBS-cijfers inmiddels weer meer vacatures dan werklozen. De hernieuwde krapte op de arbeidsmarkt vergroot de concurrentie voor gemeenten ook nog eens. Gemeenten vroegen VNG en A&O fonds Gemeenten geregeld om advies: hoe kunnen we succesvol vissen in de vijver van kandidaten? Dat vormde de aanzet tot Succesvol de arbeidsmarkt op!, dat beide organisaties samen uitbrachten.

Praktisch
Het moest vooral een praktisch boek worden, dat ook andere aspecten van personeelsbeleid zoals diversiteit en samenwerking met onderwijsinstellingen behandelt. Een denktank van twaalf leden van onder meer gemeenten onder leiding van De Argumentenfabriek leverde inbreng vanuit de dagelijkse praktijk. Daarnaast dacht een team van twintig deskundigen, ook van gemeenten, mee.
Sietze Jan Kamstra, strategisch adviseur hrm bij de gemeente Westerwolde, was één van de denktankleden. Zijn gemeente ervaart ook steeds meer de landelijke tendens van meer en moeilijk te vervullen vacatures. ‘Na de decentralisaties in het sociaal domein ontstond een grote behoefte aan jeugdconsulenten, die niet meer te vinden waren op de arbeidsmarkt. Dat zien we nu gebeuren met de toezichthouders Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en met vergunningverleners.’

Dit geldt ook voor alle andere gemeenten. ‘Wij zijn met 25.000 inwoners een kleine gemeente. Onze ligging aan de grens met Duitsland bepaalt ook dat we minder centraal liggen voor sollicitanten. En een grote stad als het nabijgelegen Emmen is ook als werkgever concurrerend.’

In een tijd van vergrijzing en vergroening kan Westerwolde vooral specialisten moeilijk vinden. Tenzij voormalige inwoners, bijvoorbeeld na hun studie elders, terugkeren naar de Groningse gemeente en het specialisme bezitten dat zij zoekt. ‘Maar op dit soort toevalligheden valt geen beleid te maken’, ziet Kamstra. ‘We moeten wat dit betreft de klepel vinden die de bel luidt.’

Dat geldt ook voor Nissewaard. Gemeentesecretaris Marc Weerts was eveneens lid van de denktank. ‘Het aantal vacatures bij onze gemeente vormt een uitdaging,’ zegt hij, ‘net als in de rest van de gemeenten. Projectleiders, inkoopmedewerkers, technisch specialisten zoals verkeerskundigen, zie ze maar eens te vinden.’

Concurrentie
Ook Nissewaard heeft te maken met stevige concurrentie op de arbeidsmarkt. Buurgemeente Rotterdam en de bedrijven in de Botlek zijn aantrekkelijk voor werkzoekenden en ook andere gemeenten in de regio zitten op het vinkentouw. Mensen vinden is één, ze behouden is twee. ‘We moeten ervoor zorgen dat ons personeel zich kan door ontwikkelen. De neiging is groot om in ad-hoc-oplossingen terecht te komen. Een samenhangende aanpak is cruciaal.’

Zowel Westerwolde als Nissewaard kan tips voor de aanpak van zijn arbeidsmarktvraagstukken dus goed gebruiken. Het werkboek helpt gemeenten in negen stappen om gestructureerd na te denken over die vraagstukken, zoals het in kaart brengen van arbeidsmarktvraagstukken, ambities en opties en het maken van een concept- en uiteindelijk een definitief plan. 

Daarnaast biedt het werkboek praktijkvoorbeelden. De input daarvoor kwam voornamelijk van de denktankleden. Zij namen deel aan acht sessies van drie uur. Weerts: ‘Noodgedwongen moest dat digitaal, maar dat vormde geen belemmering. De tijd vloog voorbij, het waren vruchtbare gesprekken. Ieder had een inbreng vanuit zijn of haar praktijksituatie.’ Weerts was de enige gemeentesecretaris in de groep, de rest was voornamelijk P&O’er. ‘Bij discussies werd nog weleens vergeten dat colleges van B en W inhoudelijk niet zo warm lopen voor P&O-beleid. Om bestuurlijk draagvlak te krijgen voor dat beleid moet je echt benadrukken welke gevolgen het ontbreken van geschikte medewerkers heeft voor de uitvoering van het collegeprogramma.’

Ook Kamstra is te spreken over de aanpak van de denktank. ‘Vaak worden boekjes over dit soort onderwerpen gemaakt aan de hand van wat interviews op studiekamertjes. Wij zaten echt bij elkaar en lieten de vragen spontaan komen. De antwoorden kwamen onder meer uit de inbreng van anderen.’

Kamstra benadrukt hoe belangrijk samenwerking is. ‘Westerwolde en buurgemeenten bereiden een regionaal platform voor om de invulling van vacatures regionaal aan te pakken. Zo kan een ambtenaar bijvoorbeeld bij ons beginnen en na een aantal jaren doorstromen naar een andere, eventueel grotere, gemeente in de regio en vice versa. Elders in het land werken gemeenten al op die manier samen.’
 

Werkboek

Het werkboek Succesvol de arbeidsmarkt op! Hoe pak je dat als gemeente aan? is door de VNG en A&O fonds Gemeenten met de vakbonden FNV, CNV en CMHF samengesteld in de Denktank Arbeidsmarktvisie.