Veel gemeenten leggen bij de inburgering van nieuwkomers de nadruk op het zo snel mogelijk begeleiden naar een nieuwe baan. Want werk is de snelste weg tot echte integratie, is daarbij de gedachte. Is dat ook zo? De arts die uit Afghanistan moest vluchten en nu na vijf uur de bureaus van het gemeentekantoor schoonmaakt, zij werkt. Maar de kans dat ze in contact komt met anderen, toch een belangrijk aspect van integratie, is niet zo heel groot in een verlaten kantoorgebouw. En het is de vraag of ze ook gelukkig is. 
Talenten van hoogopgeleide vluchtelingen blijven nog te vaak onbenut. Dat is jammer voor de betrokkenen zelf, maar ook voor de gemeenten. Als die zich zouden verdiepen in de talenten van de mensen die bij hen aankloppen voor een inburgeringstraject en daarin durven te investeren, dan betaalt dat zich later terug.
Dat is de boodschap van het UAF, de organisatie die zich al sinds 1948 inzet voor de ontwikkeling van gevluchte studenten en professionals en hun integratie op de arbeidsmarkt. Gemeenten kunnen, nu zij sinds 1 januari aan het roer staan van de inburgeringstrajecten, het verschil maken.

Brummen

Het UAF heeft inmiddels met meer dan vijftig gemeenten samenwerkingsafspraken gemaakt. Daar kunnen statushouders van 30 jaar en ouder studeren met behoud van uitkering door een tijdelijke opschorting van de sollicitatieplicht. 
Mardjan Seighali, nog even directeur van het UAF, heeft zelf ervaren hoe belangrijk het is om door een gemeente herkend en erkend te worden. Na haar vlucht uit Iran in 1990 kreeg ze een woning toegewezen in Brummen. Daar kwam ze in gesprek met een gemeenteambtenaar die was opgevallen hoe ze haar best deed om de Nederlandse taal machtig te worden. Omdat er in het kleine Brummen geen faciliteiten waren, stelde hij voor een taalcursus in Deventer te regelen.
Deventer bleek de poort naar volgende opleidingen en uiteindelijk zinvol werk. Seighali zou iedere hoogopgeleide (‘Ik gebruik het woord liever niet, want mbo 3 en mbo 4 zijn ook hoge opleidingen’) vluchteling zo’n ontmoeting met een gemeenteambtenaar gunnen.
‘Er komen genoeg getalenteerde vluchtelingen Nederland binnen’, zegt ze. ‘Met een goede begeleiding kunnen zij bijzondere prestaties leveren. Er zit zoveel kennis en talent tussen dat kan worden verzilverd, maar die waarde moet je wel herkennen.’

Er zit zoveel kennis en talent tussen dat kan worden verzilverd

Duurzaam

Op een slimme manier investeren in talent, noemt zij het. ‘Iedereen wil een baan en geld verdienen. Daar is niks mis mee, niemand heeft er iets aan als we onze kamers behangen met diploma’s maar geen baan hebben. Dus dat werk blijft het einddoel, maar daar kun je ook op een slimme manier naartoe in plaats van iemand zo snel mogelijk naar werk te begeleiden. Kijk naar de opleiding van mensen in het land van herkomst, wat hebben ze nog nodig om hier een gelijkwaardig niveau te halen? Elders behaalde diploma’s worden hier niet erkend, maar dat betekent niet dat je van mensen mag vragen om de hele opleiding opnieuw te doen. Dus investeer in de kennis die nódig is om het vak uit te oefenen. Dan ben je duurzaam bezig.’
Veel gemeenten doen dit ook, veel ook niet. ‘Soms wordt verwezen naar beleid dat voor iedereen zou gelden. Wij pleiten voor maatwerk. Daarvoor is nodig dat je je kunt verplaatsen in degene tegenover je. Het herkennen van talent is lastig, wij willen gemeenten daar graag bij helpen.’
Speciaal voor de nieuwe gemeenteraden heeft het UAF een vierstappenplan ontwikkeld, handvatten om statushouders te begeleiden naar studie en werk dat past bij hun talenten, ambities en capaciteiten. De afspraak om 30-plussers tijdelijk te ontheffen van de sollicitatieplicht om te kunnen studeren is er één van.

Basale dingen

Een andere is een oproep aan gemeenten om zelf het goede voorbeeld te geven, door in te zetten op het creëren van werkgelegenheid voor hoogopgeleide statushouders. Als gemeenten in hun eigen personeelsbestand daar ook rekening mee houden, kan dat lokale bedrijven stimuleren hetzelfde te doen. Het draagt bij aan een inclusieve samenleving.
Een opmerkelijk advies is: bied praktische oplossingen, zoals een reiskosten- of onkostenvergoeding. Seighali: ‘Dat soort basale dingen is zo belangrijk. De standaardonkostenvergoeding voorziet niet in de aanschaf van boeken of een computer, dat zijn voor statushouders heel grote bedragen. En statushouders kunnen niet kiezen waar ze gaan wonen. Gemeenten kunnen dan wel verwijzen naar de lokale bibliotheek waar ze terechtkunnen, maar dat is toch wat anders dan een hogeschool of universiteit. Geef mensen ook de mogelijkheid om daarheen te kunnen.’
Bij de inkoop van hun inburgeringsprogramma’s zouden gemeenten moeten durven voor kwaliteit te kiezen. ‘Als iemand jou voor 1200 euro een traject zonder enige begeleiding wil verkopen, dan moet je echt achter je oren krabben en je afvragen: is dat de kwaliteit die we van een nieuwe Nederlander verwachten?’ zegt Seighali. ‘En tegen wethouders zou ik willen zeggen: blijf betrokken, ga ook eens kijken hoe het in de klassen gaat. Laat je inspireren door de inspanningen en het uithoudingsvermogen van inburgeraars. Dan weet je voor wie je het doet.’