Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het ondersteunen van mensen met een beperking (ouderen, gehandicapten) sinds het ingaan van de Wmo2015. Het gaat bijvoorbeeld om begeleiding van mensen met een psychiatrische ziekte of de dagbesteding van een verstandelijk gehandicapte.
Wat ligt bij de gemeente?
Het vertrekpunt van de Wmo is de eigen kracht van de burger en zijn familie en vrienden. Voor de zaken die mensen niet zelf kunnen regelen en betalen, biedt de gemeente zorg en ondersteuning. Dat kunnen algemene voorzieningen zijn of een maatwerkvoorziening. Gemeenten krijgen voor deze taken veel minder geld dan er voorheen onder de AWBZ (Algemene wet bijzondere ziektekosten) aan werd besteed. Het Rijk verwacht dat gemeenten kunnen besparen door uit te gaan van de mogelijkheden die mensen zelf hebben en door op maat te ondersteunen.
Doordat de decentralisatie van de AWBZ is gecombineerd met de introductie van de Jeugdwet en de Participatiewet zijn ook besparingen mogelijk. Zo kan de gemeente vervoersstromen samenvoegen of dagbesteding combineren met welzijnswerk.
In de afgelopen periode zijn de verzorgingshuizen afgeschaft, ouderen wonen zo lang mogelijk zelfstandig. De gemeente is verantwoordelijk voor de ondersteuning van ouderen die hulp nodig hebben.
Kwetsbare ouderen en mensen met een beperking die blijvend 24 uur per dag zorg of toezicht nodig hebben vallen niet onder het gemeentelijk beleid, maar onder de Wet langdurige zorg (Wlz). Wlz-geïndiceerde burgers wonen veelal in intramurale instellingen, bijvoorbeeld verpleeghuizen, maar zij kunnen er ook voor kiezen om thuis te blijven wonen en hun Wlz-zorg daar te ontvangen.
Sturen en keuzes maken
De transitie van AWBZ naar Wmo in 2015 is zonder grote incidenten verlopen. Maar de veranderopgave, de transformatie, is een project van langere duur. Daarbij gaat het om bijvoorbeeld de volgende thema's, waarop gemeenten keuzes moeten maken:
- Wat is de visie van de gemeente op de eigen kracht van burgers: wat mag je van burgers vragen/verwachten, en is dat voor elke groep hetzelfde?
- Hoe wil de gemeente de toegang tot voorzieningen regelen?
- Hoe betrekt de gemeente(raad) burgers, cliënten en zorgorganisaties bij het beleid?
- Welke rol speelt de gemeente bij (het sturen van) samenwerking met en tussen zorgaanbieders? Kies je voor een inkooprelatie, of meer voor een samenwerkingsrelatie of partnership?
- Hoe is de samenwerking met zorgverzekeraars en met andere zorgpartijen (huisartsen, wijkverpleegkundigen) georganiseerd?
- Hoe geven we het persoonsgebonden budget (PGB) vorm? Hoe integraal maken we het?
- Welke voorzieningen organiseren we als algemeen toegankelijke voorzieningen en welke als individuele maatwerkvoorzieningen?
Hoe oriënteert u zich op deze vraagstukken? Elk raadslid doet het op zijn eigen manier. Sommige van uw collega’s organiseren een netwerk van cliënten en professionals om zich heen, anderen nodigen betrokkenen uit op politieke discussieavonden. In sommige gemeenteraden gaan de fractiespecialisten van verschillende partijen gezamenlijk een dag of een dagdeel op verschillende werkbezoeken.
Gemeentefinanciën
Is het budget toereikend? Wat doen we als we niet uitkomen met het geld? Wat is leidend: de zorgvraag of het budget? Het zijn ongetwijfeld vragen die u bezighouden en waarover de raad uiteindelijk de besluiten neemt. De macrobudgetten worden elk jaar bekendgemaakt in de meicirculaire gemeentefonds van het ministerie van BZK. Er treden de komende jaren nog ingrijpende wijzigingen op in de systematiek van financiering van de Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet. Zo gaan de budgetten deel uitmaken van de algemene uitkering van het Gemeentefonds, wordt de wijze van jaarlijks indexeren aangepast, en is het de bedoeling dat de middelen voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen op termijn verdeeld worden over alle gemeenten (nu gaan die naar 43 centrumgemeenten).
Regionale samenwerking
Er zijn veel redenen om samen te werken in de regio. Bijvoorbeeld omdat je samen betere contracten kan bedingen bij hulpmiddelenleveranciers. Omdat je kennis en expertise wilt bundelen. Omdat je het verzorgingsgebied van het vraagafhankelijk vervoer niet wilt beperken tot de eigen gemeentegrens. Of omdat sommige financiële risico's te groot zijn voor één gemeente, bijvoorbeeld bij mensen met zware beperkingen en een specialistisch (duur) maatwerkarrangement.
Regionale samenwerking brengt voor u als raadslid nieuwe vraagstukken met zich mee. Hoe wordt de samenwerking ingericht? Komt er een Gemeenschappelijke Regeling? Of juist een bestuurlijk lichte constructie? Voor de gemeenteraad is het hoe dan ook van belang om een werkwijze af te spreken om de regionale samenwerking te kunnen sturen en controleren.