Duizenden ouders zijn getroffen door de problemen met de kinderopvangtoeslag. De Belastingdienst/Toeslagen compenseert hen daar financieel voor. Maar voor wie in de problemen is geraakt, is dat niet altijd voldoende. Er kunnen bijvoorbeeld problemen zijn ontstaan rondom huisvesting, schulden, inkomen, zorg en de opvoeding van kinderen. Toenmalig staatssecretaris Van Huffelen, verantwoordelijk voor Toeslagen, heeft daarom gemeenten binnen de hersteloperatie KOT gevraagd om die ouders over de volle breedte ondersteuning te bieden.
Om erin te kunnen voorzien dat het KOT-herstelproces beter aansluit bij de persoonlijke behoeften van ouders en om ervoor te zorgen dat het herstelproces voor sommige ouders sneller gaat verlopen, voeren het rijk en gemeenten sinds de zomer van 2021 een herijking uit.
Wat doet de VNG binnen de hersteloperatie kinderopvangtoeslag?
Het landelijk programma hersteloperatie gemeenten ondersteunt gemeenten bij de hersteloperatie kinderopvangtoeslag. Gemeenten kunnen bij het programma terecht voor vragen over de lokale brede ondersteuning van (mogelijk) gedupeerde ouders. Het programma ontwikkelt onder meer handreikingen, formatdocumenten en organiseert (be)spreekuren waar gemeenten hun ervaringen kunnen uitwisselen en recente ontwikkelingen worden besproken. Daarnaast is een metrokaart voor de hersteloperatie ontwikkeld met relevante informatie en documentatie op basis van waar een ouder zich bevindt in herstelproces.
Verder vertegenwoordigt de VNG de gemeenten in de afstemming van de hersteloperatie met het rijk en deelt inzichten in de stand van zaken van de brede ondersteuning aan ouders met het kabinet en de Tweede Kamer.
Wat zijn de taken die gemeenten binnen de hersteloperatie kinderopvangtoeslag uitvoeren voor de (mogelijk) gedupeerde ouders?
Gemeenten bieden brede ondersteuning op de 5 leefgebieden (financiën, zorg, wonen, werk en gezin) aan (mogelijk) gedupeerde ouders. Daarbij is de ouder in de regie. De ondersteuning is een keuze van de (mogelijk) gedupeerde ouder. In de rol van invorderaar scheldt de gemeente lokale publieke schulden van erkend gedupeerde ouders kwijt.
Hoe organiseren gemeenten deze ondersteuning?
Gemeenten hebben een lokaal steun- of contactpunt ingericht dat de ondersteuning aan (mogelijk) gedupeerde ouders organiseert. De uitvoering kan binnen binnen de staande organisatie georganiseerd zijn of als losstaande projectorganisatie. Het lokale steun- of contactpunt coördineert de gemeentelijke aanpak. De aanpak kan per gemeente op details verschillen, de doelstellingen zijn voor alle gemeenten wel gelijk: het ondersteunen bij het op de rit krijgen van het leven van ouder(s) en gezin. Veel van de ondersteuning wordt op uitvoeringsniveau vanuit het sociaal domein georganiseerd.
Herziening van bestaande proces van hersteloperatie kinderopvangtoeslag (herijking)
Eind 2020 is de hersteloperatie kinderopvangtoeslag gestart voor (mogelijk) gedupeerde ouders. Inmiddels hebben meer dan 55.500 ouders zich gemeld. Aanvankelijk werd ingeschat dat veel minder ouders zich zouden melden. In eerste instantie lag de focus van de hersteloperatie op financieel herstel. Vanuit de ouderbeleving bleek dat emotioneel herstel en brede ondersteuning minstens zo belangrijk zijn. Een verbetering van het herstelproces was daarom nodig om (mogelijk) gedupeerde ouders beter bij te staan. Daarom is een herijking van de hersteloperatie uitgevoerd, met als doel om (fundamentele) oplossingsrichtingen te onderzoeken voor verbetering en versnelling van het herstelproces.
De VNG heeft samen met gemeenten, het Ministerie van Financiën, UHT (Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen) en verschillende andere ketenpartners oplossingsrichtingen onderzocht die het herstelproces voor gedupeerde ouders moet verbeteren en daar waar mogelijk versnellen.
Belangrijkste uitkomsten herijking
- Eerder persoonlijk contact: bij het moment van aanmelding legt de gemeente direct contact met de ouders en wordt de persoonlijke situatie van de ouders besproken. Ouders die niet in aanmerking komen voor herstel verwijzen we door. Ook wordt er samen met gedupeerde ouders naar hun aanmelding gekeken. Is de € 30.000 compensatie volledig afgerond? Zijn er geen verdere schulden of emotioneel herstel nodig? Dan kan deze vervolgens - in overleg - met een beschikking worden afgerond.
- Driegesprek: Een persoonlijk driegesprek tussen ouder(s), UHT en de gemeente dat oplossingen kan bieden om de situatie en/of vragen van ouders te bespreken. De behoefte van de ouder is leidend in de vormgeving van dit gesprek. Het gesprek kan verheldering bieden over de persoonlijke situatie van de ouder in relatie tot de herbeoordeling kinderopvangtoeslag en de brede ondersteuning en een bijdrage leveren aan het (emotioneel) herstel. Op grond van het gesprek kan de gemeentelijke ondersteuning aan de ouder bijgesteld worden. De ouder kan zich laten bijstaan door anderen.
- Differentiatie van ouders: het proces wordt afgestemd op de situatie van de ouder. Bij acute en schrijnende problemen kunnen UHT en gemeenten gedupeerde ouders voorrang (urgentie) geven. Voor niet-gedupeerden en gedupeerden met lage terugvorderingen wordt het financiële proces versneld afgerond.