Vanaf de schoolbanken kijk je verlangend naar buiten. Wat ga je doen straks? Skeeleren, klimmen, steppen? Of op BMX-fietsjes crossen en daarna freerunnen? Leerlingen van het voortgezet onderwijs in Veendam kijken elke dag vanaf de klaslokalen naar een aanlokkelijk terrein vol mogelijkheden. Ze zien de Langeleegte, het enorme leer- en sportpark in Veendam dat jong en oud uitdaagt om te bewegen. Tijdens het Jaarcongres van de VNG, deze maand in Groningen, leidt een excursie de bezoekers door het voormalige voetbalstadion van SC Veendam.
Geen schoolplein, maar een compleet verbouwd voormalig voetbalstadion en sportterrein genaamd Leer- en Sportpark de Langeleegte, waar senioren foamballen kunnen overgooien en daarna samen koffiedrinken in het gerenoveerde Henk Nienhuis Stadion. Waar daredevils hun skills kunnen uitproberen op de urban ground. Waar, kortom, alle leeftijden samenkomen. Of je nou houdt van spanning, actie en competitie of gewoon van lekker bezig zijn zonder allerlei sportieve records te hoeven verbreken. 
Een bijzondere plek dus, op een bijzondere locatie. Als de Veendamse wethouder sport Henk Jan Schmaal (GemeenteBelangen) eenmaal begint met vertellen, is hij bijna niet te stoppen. Hoe krijg je iedereen enthousiast voor zo’n enorm plan? Schmaal: ‘Dat heeft ook even geduurd, want voetbalclub Veendam ging tien jaar geleden al failliet. Direct ontstond toen de vraag: hoe verder met het terrein? Op een bepaald moment kwam alles samen. Voor de judovereniging was geld nodig om de voormalige gymzaal van asbest te ontdoen en te renoveren. Tegelijkertijd bleek de wielerbaan aan groot onderhoud toe. De school met haar jarenvijftigfundering moest worden verbouwd. In plaats van geld voor elk afzonderlijk project beschikbaar te stellen, hebben we alles bij elkaar geveegd.’

25 miljoen
Partijen met de neuzen dezelfde kant op krijgen duurde even. Ondertussen stegen de bouwprijzen. Toch lukt het in 2018 om de gemeenteraad te overtuigen om 25 miljoen euro uit te trekken. En dat komt vooral door het unieke plan. Mark Bakker, teamleider en hoofd sport bij de gemeente, hielp nadenken over de inrichting van het terrein. Naast het schoolgebouw voor 2200 leerlingen, waarvan diverse klaslokalen uitkijken op de Langeleegte (en waarvan de lokalen allemaal al voldoen aan de CO₂-normen van 2050) liggen velden voor diverse balsporten, er is een wielerbaan, freerun-, skate- en urbanpark, een grote berging met uitleenmaterialen zoals BMX-fietsen en een zogenaamde Skills Garden.

Het doel is plezier hebben en op verschillende manieren bewegen

Athletic Skills Model
De basis daarvan ligt in het in Nederland ontwikkelde Athletic Skills Model (ASM). Daarin staan tien vormen van bewegen centraal. Bewegen dus, niet per se sporten. Het gaat om de gevarieerde motorische ontwikkeling, die op diverse manieren in elke activiteit en in ieders leven terug zou moeten komen. Zoals soepel blijven, balans houden, spierkracht versterken, rollen, slingeren en bewegen op muziek. 
Bakker: ‘Het doel is plezier hebben en op verschillende manieren bewegen waardoor je minder blessures oploopt dan wanneer je één sport beoefent, dus dat je fit en gezond blijft.’ Wie niet weet wat de bedoeling is van een toestel of speelveld, kan een QR-code scannen voor informatie. De gemeente liet maar liefst 150 filmpjes maken van wat je allemaal kunt doen en hoe je de tien grondvormen van bewegen op een goede en leuke manier toepast op de Skills Garden.
Over de inrichting van het urban deel mochten de beoefenaars van urban skills zelf nadenken. Vijftien mensen kregen een ASM-training, van jongerenwerker, fysiotherapeut tot buurtsportcoach. Voor jeugdtrainers bij de sportclubs, meestal ouders, liet Veendam een verkorte training ontwikkelen zodat ook zij hun standaardtraining kunnen verrijken en van het hele terrein gebruik kunnen maken.

Eenzijdig sportperspectief
Oud-schaatscoach en topsporter Gerard Kemkers juicht de aanpak toe. Hij is warm voorstander van aandacht voor bewegen en waarschuwt al lang voor welvaartsziekten als gevolg van elektrisering (kinderen op elektrische fietsen), robotisering (robotstofzuiger) en digitalisering (de verleiding van stilzitten achter een scherm). Om de negatieve gevolgen voor de gezondheid tegen te gaan, pleit hij als oud-gymleraar voor het investeren in trainers of coaches die niet eenzijdig uitgaan van het competitieve sportperspectief. ‘Maar in coaches die insteken op het ontdekken van talenten, die stimuleren om de talenten bij elkaar te leren herkennen en die vriendschappelijke omgang bevorderen.’ Leer- en sportpark de Langeleegte bevordert die duurzame talentontwikkeling, vindt hij als medeadviseur.

We zien dat de pumptrackers de skatebaan uittesten en andersom

Duurzame talentontwikkeling en inzet op bewegen voor iedereen. Dat klinkt fantastisch. Komen er echter niet vooral sportivo’s op het aanbod af? Bakker: ‘Uit een klein onderzoek blijkt dat een derde van de bezoekers níét actief is bij een reguliere sportaanbieder, maar hier wél bezig is met bewegen. Daarom loopt ook de buurtsportcoach rond, die advies kan geven over wat er bij iemand past. Verder zijn er twee uitleenmomenten van sportattributen als fietsjes en skates voor wie dat niet zomaar kan betalen of het gewoon eens wil uitproberen zonder direct in de portemonnee te tasten.’
Schmaal: ‘Kinderen die normaal na school achter een beeldscherm kruipen, nemen nu ’s ochtends al hun stepje mee. Senioren hoeven niet weg te kwijnen, maar kunnen samen bewegen en naderhand iets drinken. Als gemeente bieden we buitenschoolse activiteiten aan, ook tijdens vakanties.’
Bakker: ‘Bijzonder is dat het terrein topskaters uit andere gemeenten aantrekt die elkaar nieuwe tricks aanleren. Daarnaast zien we dat de pumptrackers – je vliegt dan op een fiets door bochten en over hellingen en probeert vaart te houden door je lichaam op en neer te pompen – bijvoorbeeld de skatebaan uittesten en andersom. Iedereen inspireert elkaar.’ Zo inspireert Veendam ook andere gemeenten. ‘In Appingedam ligt nu een aanvraag voor een pumptrack, omdat inwoners dat hier hebben gezien’, vertelt Schmaal niet zonder trots.

Samenwerking
Niet alleen is er een prachtig terrein met voor elk wat wils, maar er is ook een brede samenwerking tot stand gekomen. ‘Zo komt er nu een JOGG-regisseur (Jongeren Op Gezond Gewicht) bij ons in de uitvoering werken, bieden we ouders en kinderen een impuls voor een gezonde leefstijl waarin ook slapen en voeding een rol spelen en zijn we letterlijk preventief aanwezig, want ook wij zijn gehuisvest in het Henk Nienhuis Stadion’, zegt Bakker. Natuurlijk heeft niet elke wijk een voetbalveldje, klimrek of speeltuin, want ook in Veendam is het geld een keer op. Schmaal: ‘Maar de Langeleegte is bijna overal vandaan tien minuten fietsen. En dan heb je echt alles tot je beschikking.’
Voor grotere steden kan hij zich voorstellen dat je de verschillende onderdelen van het Skillspark verdeelt over de wijken. Al roept hij vooral op om ‘anders’ te denken: ‘Niet van: we hadden een skatepark en nu hebben we een mooier skatepark. Dan krijg je wat je al had.’
De opening was gepland voor juli 2022, maar in april waren nieuwsgierige inwoners al niet meer te houden. ‘Dus hebben we maar een versnelde openstelling georganiseerd’, vertelt Schmaal.

Rondhangen
En er is onverwachte bijvangst: jongeren gingen er rondhangen en ongein uithalen vanaf het moment dat de lichten ’s avonds uitgingen. In plaats van de politie erop afsturen, sprak nu een jongerenwerker de raddraaiers met hun scooters aan. En omdat zij hem al kenden als freerunner met aanzien vanwege zijn sportieve kwaliteiten, was het probleem snel opgelost. Bakker: ‘Hij volgt trouwens nu een ASM-vervolgtraining, zodat hij ook op sportief vlak kennis kan overbrengen. Als gemeente betalen we dat graag voor hem.’ ‘Vergeet ook niet’, vult Schmaal aan, ‘dat als ze niet op de Langeleegte waren gaan rondhangen, ze op een andere plek zouden verblijven waar we ze niet zo gemakkelijk konden aanspreken.’
Wethouder Schmaal heeft nog wel een tip voor bestuurders. ‘Natuurlijk wil ik graag dat we over tien jaar minder kinderen met overgewicht hebben binnen onze gemeente, maar die garantie kan ik niet bieden. Vraag niet om verantwoording van alle uurtjes en eis geen resultaten vooraf. Geef mensen de ruimte om te doen waar ze in geloven.’
Met een sportterrein van ruim twaalf hectare is dat in Veendam letterlijk en figuurlijk gebeurd.