Dat het VNG Jaarcongres uitgerekend dit jaar in Groningen wordt gehouden, heeft niets te maken met het aardbevingsdossier. Het is dus niet zo dat de gemeentebestuurders van de stad Groningen en de andere Groningse gemeenten hun collega’s uit andere delen van het land met hun eigen ogen de scheuren in de panden willen laten zien. ‘We waren twee jaar geleden al in de race, maar toen kwam corona ertussen’, zegt burgemeester Koen Schuiling, gastheer van het congres dat op 13 en 14 juni in Martiniplaza wordt gehouden. ‘Dus nee, het heeft niets te maken met het feit dat het nu in het nieuws zoveel over Groningen gaat. We vinden het gewoon hartstikke leuk om met alle tien Groningse gemeenten samen de VNG te ontvangen.’

Kun je zeggen dat Groningen door alle publiciteit over de aardbevingen nu pas goed op het netvlies staat van de rest van Nederland?
‘Toen aan het eind van het VNG Jaarcongres vorig jaar in Westfriesland ons introductiefilmpje werd vertoond, viel me op dat een groot deel van de aanwezigen pas bij het zien van 050 doorhad: hé, dat is Groningen. En nog een ander deel pas toen men het Forum en de Martinitoren zag. Terwijl het filmpje juist zo was opgebouwd om de vooroordelen die over Groningen weleens de ronde doen, als een provincie die alleen maar weidsheid heeft, weg te nemen. Dit is de provincie met het oudste cultuurlandschap van Nederland, hier stonden de grootste kloosters van Europa, hier begon de geschiedenis van Nederland, in Heiligerlee. We wilden de mensen bewust maken dat deze provincie een heel ander landschappelijk karakter heeft dan menigeen denkt, hier zit ontzettend veel cultuurgeschiedenis die voor het hele land relevant is.’

Groningen is al voor de vijfde keer gastgemeente van het VNG Jaarcongres. Er zijn niet zo heel veel gemeenten met die score. Zegt dat iets over de stad en de provincie?
‘Wij hebben veel te bieden en willen dat graag laten zien. Daar hoort gastvrijheid bij. En verantwoordelijkheid, daarom heb ik me kandidaat gesteld voor het vicevoorzitterschap van de VNG. In de provincie werken we bijvoorbeeld bij de aanpak van ondermijning en bij de asielopvang als grote en kleine gemeenten heel goed samen. Voor die manier van samenwerken wil ik me de komende jaren graag inzetten.’

Wat wilt u dan laten zien?
‘Van oudsher is dit een provincie waar veel gebeurde op het gebied van energie, met voorheen de gaswinning natuurlijk als meest aansprekende voorbeeld. Maar dit is ook de provincie waar al decennialang wordt gewerkt aan gezond ouder worden, het Healthy Ageing-programma, met medicijnontwikkeling en nieuwe technieken. En het derde punt is: er zit hier heel veel kennis over nieuwe gewassen. Deskundigen als Herman van Hall en Sicco Mansholt kwamen hiervandaan. Dat wordt ook steeds relevanter, want de verzilting slaat toe, het tekort aan water wordt groter. Dus we moeten echt nadenken over nieuwe producten. Dat is geen Gronings feestje, dat is een feestje van Noord-Nederland en relevant voor het hele land.’

Wij hebben veel te bieden en willen dat graag laten zien

Is het belangrijk om een paar duizend gemeentebestuurders in de stad te ontvangen? 
‘Er is een aantal grote vraagstukken waar niet alleen wij voor staan, maar het hele land. Denk aan de asielvraag, de hele discussie rondom stikstof en de toekomst van de landbouw, de woningbouwopgave. Hoe behoud je ook de kwaliteit van de samenleving? Als zesde stad van het land leveren wij een flinke inspanning om daaraan te werken, door keuzes te maken. We zijn de gezondste stad van Nederland, daar doen we heel veel voor. Andere gemeenten hebben die ambitie ook, dan is het goed om van elkaar te leren. We doen veel aan openbaar vervoer, maar voor een deel duwen we dat ook weg naar de rand van het centrum om de fietsers en de voetgangers meer ruimte te geven. Veel steden worstelen daarmee. Dus het is goed om daarover met collega-bestuurders van gedachten te wisselen.
‘Neem ook het Forum, een uniek gebouw in de Nederlandse context. In een heel klassieke binnenstad is, pal naast ons uithangbord de Martinitoren, een hypermodern gebouw neergezet. Met allerlei voorzieningen, een bibliotheek, restaurants, bioscopen. Hoe is dat gegaan, waarom is dat een ontmoetingsplaats geworden? Dat willen we graag laten zien.’

Als Groningen in het nieuws is, is dat meestal niet in positieve zin. Daar wilt u iets positiefs tegenover zetten? 
‘De sociale ellende die voortkomt uit de aardbevingen legt wel een deken over het geheel, dat klopt. We hebben ook de problemen rondom het aanmeldcentrum in Ter Apel, dus we krijgen het hier wel behoorlijk voor de kiezen. Voor je het weet wordt dat dominant in de beeldvorming, terwijl we aan de andere kant zo ongelooflijk belangrijk zijn voor de grote transities, nationaal en internationaal. Ik zou weleens een podium willen krijgen om te vertellen wat we allemaal samen met Noord-Duitsland en Scandinavië doen.’

Groningen steekt wel graag de nek uit, lijkt minder bescheiden dan Fryslân en Drenthe.
‘Zowel de stad als de provincie heeft in creativiteit en in historische zin altijd wel een beetje voor de troepen uitgelopen. Dat heeft zeker ook te maken met de aanwezigheid van de universiteit en de hogeschool. Het universiteitsziekenhuis is ook een belangrijke speler. Anders dan een aantal andere gemeenten hebben wij het academisch ziekenhuis niet naar de rand van de stad verplaatst. We willen de grote instellingen dicht bij het centrum houden. Daar zit een bewuste keuze achter, om de vermenging van functies beter te laten verlopen. Daarmee maken we het onszelf niet gemakkelijk, want die instellingen betekenen iets voor de infrastructuur. Toch vinden wij: ze horen in de stad. Daarom bevinden de universiteit en het ziekenhuis zich ook op een paar meter lopen van de Grote Markt.’

Het mooiste zou zijn als mensen van verbazing in verbazing vallen

Met de kennisinstellingen en de provincie heeft de gemeente een Akkoord van Groningen gesloten. Waarom is die bundeling van krachten zo belangrijk?
‘We hebben ons hier de vraag gesteld welke positie Groningen inneemt bij de grote mondiale opgaven op de gebieden energie, gezondheid, klimaatverandering en duurzaamheid. Wat zijn van oudsher de sterke punten van deze regio – en dat is breder dan de provincie Groningen – en hebben we van daaruit wat te bieden? De universiteit en de Hanzehogeschool bedachten het concept van de Universiteit van het Noorden, daarin verbinden we vanaf het vmbo tot en met de universiteit de leerlijnen voor wetenschappelijk en toegepast onderzoek. We willen in die samenwerking doorbraken formuleren en ervoor zorgen dat daarmee mensen van alle niveaus aan het werk kunnen. Het Akkoord is een motorblok om dingen op gang te brengen. Conceptueel is het niet uniek, maar je moet die partijen wel even aan je weten te binden.’

Welke herinnering aan Groningen moeten de bezoekers van het VNG Jaarcongres straks mee naar huis nemen?
‘Ik ben tevreden als de mensen erachter zijn gekomen dat hier veel meer gebeurt, te zien en te beleven is dan men op afstand heeft gedacht. Het mooiste zou zijn, en zo hebben we het programma ook ingericht, als mensen van verbazing in verbazing vallen. Het leven zou eigenlijk zo moeten zijn dat je, hoe oud je ook wordt, je blijft verwonderen. Nou, als we daar met de tien Groningse gemeenten een stukje van kunnen invullen, dan hebben we toch iets moois bereikt.’