Het burgemeestersambt is zwaarder geworden, concludeerden deskundigen dit voorjaar in het rapport Teveel van het goede?. De samenleving verandert, de politiek polariseert. Daarmee verandert ook het burgemeestersambt. Er zijn taken bijgekomen en de verwachtingen die bij dit veelzijdige ambt horen zijn soms tegenstrijdig. Het is geen sinecure hier op een succesvolle manier aan te voldoen. Er is een waterscheiding tussen het domein van de gekozen politiek en dat van de kroonbenoemde burgemeester.

Burgemeesters die zichzelf karakteriseren als krachtige bestuurder en op onderdelen zelf politiek gaan bedrijven, komen regelmatig in de problemen. Er zijn vaak afwijkende verwachtingen van burgemeesters in de dagelijkse praktijk, ten opzichte van hetgeen is vastgelegd in de profielschets. Met name van wethouders. Dat vraagt flexibiliteit en soms aanpassing van bestuursstijl.

Iedereen te vriend houden is onmogelijk

Vakmanschap

Vakmanschap is dus nodig. Voor burgemeesters betekent dat het succesvol verbinden van profiel, praktijk en persoon. Goed samenwerken, een dienende grondhouding in combinatie met het nemen van verantwoordelijkheid wanneer nodig. Iedereen te vriend houden is onmogelijk. Weten welk accent en welke rol bij welke situatie toegepast moet worden.

Voor burgemeesters zijn goede verhoudingen essentieel voor het welslagen van hun kerntaak: verbinden. Soms strijdt dat belang bij goede relaties met verantwoordelijkheden van burgemeesters. Bijvoorbeeld inzake bestuurlijke integriteit. Wanneer je als burgemeester geroepen bent een onderzoek in te stellen naar deze of gene, dan kan dat de verhoudingen sterk onder druk zetten. Je komt tegenover een deel van de raad of het college te staan en moet toch verantwoordelijkheid nemen. Er kan maar zo een onbetaalde politieke rekening voor de burgemeester ontstaan.

Wethouders kunnen formeel geen vertrouwen opzeggen in burgemeesters. Toch zien we deze figuur steeds vaker wel naar voren komen. Er ontstaat een conflict in het college. Wethouders zeggen het vertrouwen op, de raad volgt. Weg burgemeester. Soms ligt er onderhuids een integriteitsonderzoek in het verleden dat kwaad bloed heeft gezet en wordt de burgemeester mede daarom afgerekend op (onvermijdelijke) onvolkomenheden in het eigen functioneren.

Burgemeesters voeren (twee)jaarlijks klankbordgesprekken met de vertrouwenscommissie over het functioneren. Met zoveel rollen en verwachtingen is er altijd wel wat te mopperen. Voor wethouders bestaat een dergelijke gesprekkencyclus niet. Als een burgemeester iets te mopperen heeft over een wethouder, dan kan hij dat dus nergens formeel kwijt.

Een bestuurlijke vangrail is geen overbodige luxe

Vangrail

Colleges zijn teams die op een nogal bijzondere wijze worden samengesteld, met vaak uiteenlopende achtergronden, opleidingsniveaus, belangen en stijlen van besturen. Het is daarom niet vreemd dat er problemen ontstaan gedurende een bestuursperiode en dat mensen uit de bocht vliegen. Vaak met grote persoonlijke beschadigingen tot gevolg voor mensen met een schat aan ervaring en grote liefde voor het lokaal bestuur. Een soort bestuurlijke vangrail is geen overbodige luxe. Met name voor startende bestuurders. Een soort procedure die colleges dwingt ontstane problemen op te lossen alvorens politiek te escaleren.

Om meer evenwicht in de verhoudingen te krijgen, pleit ik ervoor wethouders meer te betrekken en stemrecht te geven bij (her)benoeming van burgemeesters. En burgemeesters meer zeggenschap te geven bij de (her)benoeming van wethouders. Zij moeten uiteindelijk het meest met elkaar door één deur.