Gemeentewet

In artikel 13 lid 1 onder o van de Gemeentewet was al geregeld dat een raadslid, als ambtenaar van een gemeenschappelijke regeling, geen ondergeschiktheidsrelatie mag hebben met het gemeentebestuur van de gemeente waar hij raadslid is. Dit liet ruimte aan een raadslid om te werken bij een gemeenschappelijke regeling zolang hij geen werkzaamheden verrichtte onder de directe verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur van de gemeente waar hij raadslid is.

Sinds 1 januari 2023 is hier echter aan toegevoegd dat een raadslid, als ambtenaar van een gemeenschappelijke regeling, ook geen werkzaamheden meer mag verrichten ten behoeve van de gemeente waar hij raadslid is. Daarmee is tegelijkertijd vastgelegd dat een raadslid werkzaam kan zijn bij een samenwerkingsverband voor zover hij geen werkzaamheden verricht voor de gemeente waar hij raadslid is. Dit is afhankelijk van de feitelijke werkzaamheden van betrokkene bij de gemeenschappelijke regeling. De gemeenschappelijke regeling als werkgever en betrokkene als werknemer kunnen afspraken maken om de werkzaamheden af te bakenen.

Een lid van de raad kan het college mondeling of schriftelijk vragen stellen (artikel 155 lid 1 Gemeentewet) en om inlichtingen vragen (artikel 169 lid 3 Gemeentewet). Deze rechten zijn in het reglement van orde van de gemeenteraad nader uitgewerkt. In het reglement van orde is het vragenrecht niet beperkt tot specifieke momenten of situaties. Het college is in beginsel verplicht de gevraagde inlichtingen aan de raad te verstrekken (artikel 169 lid 3 Gemeentewet).

De inlichtingenplicht hangt nauw samen met de verantwoordingsplicht: de raad kan immers alleen als hij over voldoende informatie beschikt, controle uitoefenen op het door het college gevoerde bestuur. Het recht op inlichtingen gaat verder dan het recht op informatie op grond van de Wet openbaarheid van bestuur. Hierbij speelt een rol dat het college de mogelijkheid heeft om informatie onder geheimhouding aan de raad te verstrekken (artikel 88 lid 2 Gemeentewet).

Het college mag inlichtingen alleen weigeren als het verstrekken daarvan in strijd is met het openbaar belang. Het college zal zich daar nadrukkelijk op moeten beroepen en de raad zal moeten beoordelen of hij dit beroep aanvaardt (MvT, Kamerstukken II 19403, 3, p. 145/6). Als aan de informatieverplichting niet wordt voldaan, geldt de politieke verantwoordingsplicht, eventueel gevolgd door een motie van wantrouwen en ontslag (MvT, Kamerstukken II 27751, 3, p. 30-31).

De artikelen 87, 88 en 89 Gemeentewet gaan uit van de organen van het gemeentebestuur en dus niet van een fractie of raadslid. Alleen een orgaan van het gemeentebestuur kan dus geheimhouding op informatie leggen en die informatie zelf vertrouwelijk met anderen delen. Zodra die geheime informatie aan de raad is verstrekt, mag alleen de raad die geheime informatie nog met anderen delen.

Als geheime informatie aan de raad is verstrekt, biedt artikel 88 lid 6 Gemeentewet nog wel de mogelijkheid voor de raad om regels te stellen over de ruimte die het aan andere organen van het gemeentebestuur wil geven om die geheime informatie toch ook nog zelf met anderen te delen. Ook hier gaat het dus niet om een fractie of raadslid aan wie de raad die ruimte kan geven.

Als een individueel lid van een orgaan waaraan geheime informatie is verstrekt deze informatie met anderen deelt of openbaar maakt, schendt diegene de geheimhoudingsplicht. De raad kan in dat geval besluiten om het betreffende lid voor maximaal 3 maanden uit te sluiten van toegang tot stukken waarop geheimhouding rust. Dit staat los van eventuele strafbaarheid op grond van artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht.