Herinnert u zich deze nog? Interactieve beleidsvorming, online communities, het burgerinitiatief, overheidsparticipatie, het right to challenge. Beloftevolle werkvormen voor burgerparticipatie van de afgelopen decennia. Met een gemene deler: politici maken plaats voor burgers. Bij gemeenteraadsverkiezingen stolt zo’n vorm in collegeakkoorden; in die van 2022 zal het burgerberaad staan.

Niets ten nadele van deze vormen, mits goed benut. De zeggenschap kan wel wat herverdeling gebruiken. Maar het geeft te denken dat dit verlangen al zo’n dertig jaar stolt in een werkvorm du jour. Steeds op nieuwe manieren plaatsmaken voor burgers. Het lijkt op symptoombestrijding. De oplossing lijkt de oorzaak niet te raken. Wat is er een laagje dieper aan de hand?

De oorzaak én de oplossing betreffen niet onze gemeenten, maar vooral onze gemeenschappen. Wat we nodig hebben om democratische kwaliteit te verhogen, is niet alleen een betere inspraakprocedure, maar burgers die elkáár ontmoeten en voor elkaar en de gemeenschap een rol van betekenis kunnen spelen. Momenten en plekken waar we vreedzaam kunnen vechten, er samen kunnen uitkomen. Het eigenaarschap hebben van onze publieke zaak.

We hebben sterkere gemeenschappen nodig

Kijk met die blik eens naar een gemiddeld participatieproces in uw gemeente en stel de vraag: versterkt dit onze gemeenschap? Dan moet je constateren: veel burgerparticipatie doet dat niet en doet soms zelfs het tegenovergestelde. De politicus maakt even plaats voor een burger om een mening te geven over een specifiek plan. Onderling tussen die burgers gebeurt er weinig en er bouwt al helemaal niets op in de buurt. Soms versterkt participatie zelfs de tegenstelling. Maar om het hart van onze democratie te helen, hebben we sterkere gemeenschappen nodig. We weten prima hoe dat moet. Vorige week somden actieve bewoners, ambtenaren en mensen van marktpartijen met gemak de ingrediënten op van hun succesvolle samenwerking in de energietransitie. Wat die zijn? Persoonlijk contact. Gesprekken. Concreet zijn. Gewoon. Simpel. Praktisch. Lol. In eigen taal. Energie krijgen door dingen samen te doen. Bijzondere mensen met hart voor de wijk. Kom erbij.

Het belangrijkste ingrediënt? Ontmoeting. In de buurt: op pleinen en bankjes en voor de supermarkt. En op plekken met een dak en een prikbord, zodat je ideeën gaat uitwisselen en kennis kunt opbouwen. Kom maar kijken in die buurthuizen, moestuinen, kantines, aula’s en bibliotheken. Publieke plekken waar talloze bewoners ontspannen en op hun eigen voorwaarden aanhaken bij de publieke zaak. Kom erbij. Maar juist deze gemeenschapsplekken verdwijnen alom en meestal door ondoordachte vastgoedkeuzes van de gemeente. Politici hoeven wat mij betreft dus niet zozeer plaats te maken voor burgers, maar vooral plaats houden voor gemeenschappen.